El hombre duplicado

“ O caos é uma ordem por decifrar.”

“Embora não creia no Destino propriamente dito, isto é, o que se distingue de qualquer destino subalterno pela maiúscula inicial de respeito, Tertuliano Máximo Afonso não consegue escapar à ideia de que tantos acasos e coincidências juntos poderão muito bem corresponder a um plano por enquanto indescortinável, mas cujo desenvolvimento e desenlace certamente já se encontram determinados nas tábuas em que o dito Destino, supondo que afinal de contas existe e nos governa, apontou, logo no princípio dos tempos, a data em que cairá o primeiro cabelo da cabeça e a data em que se apagará o último sorriso da boca.”

I should preface this review with a disclaimer that I both love Jose Saramago and magical realism. Adore both, actually. Do not judge my nerdiness. I will loudly and proudly shout to the line behind me at the book store that I cannot wait to read about a magical mountain range. And when the manager has to come over and escort me to the door with my purchases, I'll shout even louder about how much I admire the tale of an old village woman who lived to be 250. And when the manager tells me I cannot come back, well then I'll probably just go to my car, because what a jerk.

Like all of Saramago's books, this one starts with a puzzling anomaly in the normal, regimented, and dull life of an unassuming nobody living in a large, identity-robbing city. Then the next two-thirds of the book provide extremely detailed subtleties into the nature and personality of the protagonist and his environment. This section is so beautifully written, but it almost seems like he loses the story. Until bango! The last, gripping 75 pages or so where the entire plot erupts into action sequences and discoveries. What is so brilliant about Saramago is he does not spell anything out directly. You need to really absorb the first sections of the book to figure out the full meaning and unravel the plot.

In this book, not only was the ending fast paced, it was also murderous and malicious and filled with grief and sex. More explicit than I anticipated and keeping me up late at night with my lamp burning. Loved it. And the translator must be a genius with words because translating a book where you have to dig up "persipacity" is cuckoo bananas. I highly recommend "The Double" if you like Saramago. If you generally don't care for his stuff, then no way will you like this one. At least that's my prediction because it's 100% his style the whole way through.

Η οργή των πράων και τα ιδεολογικά σημαίνοντα με ευγλωττία, ορθότητα και επάρκεια αναπτύσονται σε αυτό το αριστούργημα με την αναγκαία πολυπλοκότητα του θέματος.
Μια ιστορία τεράστιου διαμετρήματος είναι η πανάρχαιη ιστορία του κοινού νου. Της κοινής λογικής.
Μα μη γελιέστε, ο κοινός νους είναι υπερβολικά κοινός και αφελής,ίσως και ευτελής, γεμάτος απο φαντασίες, ονειροπολήσεις και κατηγόριες.
Είναι υπερβολικά κοινός για να είναι πραγματικός και λογικός. Στην αληθινή του έκφανση είναι απλώς και μόνο ένα κεφάλαιο στατιστικής, το πιο εκλαϊκευμένο απο όλα.
Ο άνθρωπος αντίγραφο είναι κυριολεκτικά ένα στοιχειωμένο μυθιστόρημα απο αυτά που πρέπει να είμαστε παντοτινά ευγνώμονες αν τύχει να τα καταλάβουμε, να τα νιώσουμε, να αισθανούμε πως παρακολουθήσαμε σαν όνειρο, σαν εφιάλτη, ως πραγματικότητα, την άΰλη σύνοδο κορυφής ψυχών και στιγμών, πεπρωμένων και τυχαίας παλινδρομικής ενσυναίσθησης υπαρξιακού επέκεινα του μοιραίου, που δοκιμάζεται απο τον κοινό νου ως πείραμα προορισμού που μπορεί να φέρει οποιαδήποτε απίθανη ζωή.
Έμφανση εναντι της πραγματιμοτητας, διότι να,
κάτι τέτοια αριστουργήματα να διαβαστούν απλώς και μόνο,
δεν υπάρχει περίπτωση, τουλάχιστον όσον αφορά τους ζωντανούς ανθρώπινους οργανισμούς με κάποια αντιληπτική ικανότητα χρυσής μετριότητας.

Κι αφού λοιπόν οι ανθρώπινες πράξεις εν γένει, καθορίζονται απο μια αλληλουχία παρορμήσεων προερχόμενων απο κάθε συμπαντικό ή διαπλανητικό ορίζοντα υπερβατικών υποκειμένων σε ένστικτα, απο τα αρχέγονα μέχρι αυτά που μας καθορίζουν όπως υπήρξαμε αδιάλειπτα ως τώρα, παραλειπόμενα κάποια στοιχεία λογικής, οι παράγοντες των οποίων δεν μας αφορούν. Κάπως έτσι, ο δάσκαλος που αποκορύφωσε τη σοφία με το πονηρό του πνεύμα, Ζοζέ Σαραμάγκου καταφέρνει με απλουστευμένο τρόπο επαγωγικής και διαλεκτικής ή με όποια μορφή λόγου προτιμάει καθένας μας να λογίζεται ον σκεπτόμενο και παρ’όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει κόντρα στον κοινό νου, που πολύ συχνά γίνεται κοινότοπος και επαναληπτικά δεσμώτης της απαίδευτης μάζας. Αυτής που μπλέκεται συναισθηματικά με ημιμάθεια, αφελέστατα και ανώμαλα με την ωφελιμότητα της διορατικής και μπλεγμένης δεισιδαιμονίας μιας πλεμπαίας αθλιότητας και υπεκφυγής που ξεματιάζει ό,τι δεν ανήκει στο γνωσιολογικό της πεδίο και κοιμάται ήσυχη και θαραλλέα έχοντας τέτοια πυρηνικά όπλα βιωματικής ισχύος έναντι των πνευματικών αυτουργών. Αυτός ο λατρεμένος ( δεν γίνεται να μου ζητάτε αντικειμενική άποψη όταν πρόκειται για αυτόν τον τιτανομέγιστο) γραφιάς προσπαθεί να εισαγάγει στον ιστό των κινήτρων μας, με κάθε αγνότητα και ειλικρινέστατη υπεκφυγή, την προσωρινή έστω αποδοχή μας για την εξήγηση που μας δίνεται σχετικά με το αισθητό ενδιαφέρον που επιδεικνύει γράφοντας, αναφερόμενος στην ανθρώπινη φυσική περιέργεια σχετικά με τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα σε αυτουργούς.

Έτσι θα μπορέσει να μας εξηγήσει απλά λιτά και απέριττα πείθοντας μας πως αναφέρεται σε αναγνώστες που διαθέτουν αρετές εξελιγμένων θηλαστικών, όπως η οξύνοια και η διορατικότητα, την βεβαιότητα πως ούτε ο πιο ευαίσθητος ερευνητής, που άφησε το σημάδι του στην επιστήμη της εγκληματολογίας δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως στον άνθρωπο αντίγραφο, στο παράδοξο και ανατριχιαστικό αυτό ζήτημα, ενάντια σε όλες τις γραπτές ενδείξεις, ο ηθικός αυτουργός και ο υλικός αυτουργός της απονενοημένης απάτης, της ασαφούς και αόριστης πρόθεσης διαδικασίας ανάλυσης, αλίμονο μας, έιναι ένα και το αυτό πρόσωπο.

Η Boston Globe δήλωσε ότι η ιστορία είναι ένας «υπέροχα στριμμένος διαλογισμός για την ταυτότητα και την ατομικότητα». Διάβασα την ιστορία ως μια ψυχολογική αποτυχία που έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι, επειδή είναι δυσαρεστημένοι με τον εαυτό τους, θέλουν να είναι κάποιος άλλος και έχουν άλλες εμπειρίες.

«Ο Ζοζέ Σαραμάγκου (1922-2010), Πορτογάλος συγγραφέας, κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998. Το 2008, ο γνωστός κριτικός Χάρολντ Μπλουμ τον ονόμασε «τον μεγαλύτερο μυθιστοριογράφο ζωντανό στον κόσμο σήμερα». Έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα το 1947 «Η Χώρα της Αμαρτίας» όταν ήταν 25 ετών. Δεν έγινε αντιληπτός ως λαμπρός συγγραφέας μέχρι τα 60 του. Μερικοί αναγνώστες βλέπουν μερικά από τα μυθιστορήματά του ως αλληγορίες, άλλοι βλέπουν μερικά από αυτά ως σατιρικά. Η Επιτροπή Ευγενών Βραβείων περιέγραψε τα βιβλία του ως «σύγχρονο σκεπτικισμό για τις επίσημες αλήθειες». Ήταν άθεος και κομμουνιστής. Χλευάσθηκε τη θρησκεία σε βιβλία όπως το 1991 «Το Ευαγγέλιο Σύμφωνα με τον Ιησού Χριστό», το οποίο μου άρεσε, αν και η Καθολική Εκκλησία περιφρόνησε και γελοιοποίησε το βιβλίο.
Έχει ένα μοναδικό στυλ γραφής. Οι προτάσεις του είναι ασυνήθιστα μεγάλες, συχνά μια σελίδα. Συνδυάζει συχνά τις σκέψεις των χαρακτήρων του μυθιστορήματος με αυτές του αφηγητή του βιβλίου, αλλά ξεχωρίζει σαφώς τα δύο. Δεν χρησιμοποιεί εισαγωγικά. Τοποθετεί συνομιλίες μεταξύ ατόμων σε μία πρόταση και διακρίνει τις παρατηρήσεις κάθε ατόμου τερματίζοντας το με κόμμα και ξεκινώντας τη δήλωση του επόμενου ατόμου με κεφαλαίο γράμμα. Δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι αυτό το στυλ καθιστά το βιβλίο δύσκολο να διαβαστεί, αυτό δεν συμβαίνει, προσθέτει στην ταχύτητα της συνομιλίας και στην κατανόησή μας ότι πρόκειται για μία συνομιλία.
Το "The Double" δημοσιεύθηκε το 2002. Το San Francisco Chronicle το ονόμασε το καλύτερο βιβλίο του 2004, τη χρονιά που μεταφράστηκε στα Αγγλικά. Οι New York Times έγραψαν: «Είναι δελεαστικό να θεωρούμε το [The Double] ως το αριστούργημά του». Το μυθιστόρημα είναι υπέροχο όχι λόγω των γεγονότων στην ιστορία, αλλά λόγω του τρόπου με τον οποίο διηγείται η ιστορία».

—-Έχω διαβάσει τα περισσότερα βιβλία του προσκυνώ, λατρεύω και θεοποιώ αυτόν τον κοσμικό εξωγήινο πρωτότυπο έναντι σε κάθε αντίγραφο !...


Καλή ανάγνωση.
Πολλούς ασπασμούς.

نعلم أصلا أن كل ما يمكن أن يحصل سيحصل. أولا كانت الصدفة هي التي جعلتنا شبيهين. ثم صدفة فيلم لم يسبق لي أن سمعت به. إن من الأفضل ترك بعض الأشياء على ما هي عليه. و إلا فالخطر كبير في أن يرى الآخرون. بل و ما هو أسوأ. أن نرى نحن أنفسنا أيضا بعيون الآخرين.

عندما ينكشف الغطاء عن صورة لنا طبق الأصل في المبتدأ و المآل و التفاصيل و لا تختلف إلا في الطريق فهذا غريب. قد نردد المثل القائل "يخلق من الشبعه أربعين" و لكننا لا نقوله إلا على سبيل المبالغة. أما أن نرى شبيهنا أمامنا رأي العين و كأننا ننظر في مرآة فذلك ما يجعل بصرنا حديد.

بقدر ما تتنكر. بقدر ما تشبه نفسك.

ماذا قصد ساراماجو هنا في الرواية. و ما أهمية أن نجد نسخة أخرى لنا؟

من هو النسخة عن من؟

يبدو سؤالا منطقيا و لكن ما مدى أهميته؟ فنحن جميعا نسخا بيولوجية من أشخاص بالغة القدم قد نعرف بعضهم و ننكر البعض الأخر. أنا و الأخر نسخا متماثلة بالفعل إذا نظرنا لأنفسنا من الخارج.

إننا جميعا شخصيات عامة بهذا القدر أو ذاك. سوى أن عدد المشاهدين ببساطة هو الذي يختلف.

الصراع هنا بين شخصين متماثلين أحدهما ينظر للأمام و الأخر ينظر للخلف. أحدهما يقوم بدور مرسوم مسبقا و يعرف طريقه و نهايته و يحفظ السيناريو جيدا و الأخر يمشي طبقا للهوى و الغيب. أحدهما يمثل المستقبل بينما الأخر ينوء كاهله بالتاريخ.

أفعل كما لو كنت أقوم بتمثيل دور. دور شخصية اجتذبت إلى كمين تعرف أنها ستخرج حية منه لأنها قرأت السيناريو من قبل. و بإيجاز كالسينما. أما في التاريخ. الأمر على العكس تماما. لا نعرف الأشياء إلا من بعد.

في النهاية لا تتبقى إلا نسخة واحدة باهته مختلطة بائسة لا ندري كيف ستسير أمورها بين دهاليز الحياة.

على مسافة خمسين كيلومترا قرر أن الأفضل سيكون إفراغ ما في جعبته كليا. و على مسافة مائة و عشرين كيلومترا اغتاظ من نفسه لقدرته على أن يتدبر مثل هذه الفكرة. و على مسافة مائتين و عشرة كيلومترات تخيل أن تفسيرا سطحيا بلهجة فكاهية سيكفي ربما لتهدئة فضول أمه. و على مسافة ثلاثمائة و أربعة عشر كيلومترا وصف نفسه بالغبي و صرح أن ذلك يعني أنه لا يعرف أمه. و على مسافة أربعمائة و سبعة و أربعين كيلومترا. عندما توقف أمام البيت العائلي. لم يكن يعرف ما العمل.

و لما كانت المفارقة في الرواية هي تطابق الشخصيتين في كل شيء حتى في ندوب الجسد إلا أن إرادة كل منهما جعلت لهما طريقين مرسومين حسب رغباتهما البشرية و إن كانتا في الحيز الضيق نفسه.

لكن هناك لحظات في الحياة تبدو فيها الحاجة ملحة لانتزاع أنفسنا من ضعف التردد. لفعل شيء ما. أي شيء. حتى ما لا يفيد. حتى السطحي. أخر علامة على القدرة الإرادية التي لا تزال باقية لنا. مثل الرصد من ثقب قفل باب منعنا من عبوره.

هل هي دعوه إلى نبذ الكراهية و تجسير الهوة الفاصلة بيننا و بين الأخر الذي هو مثلنا و إن رأينا غير ذلك؟

يقال إن من يكره نفسه هو وحده من يكره الآخر. لكن أسوأ ضروب الكراهية يجب أن تكون الكراهية التي تحث على عدم تحول المساواة مع الآخر و على عدم تحملها لاسيما إذا كانت هذه المساواة مطلقة.

مرد تکثیر شده یا همزاد به نظر من شاید یکی از بهترین کتاب‌های ساراماگو باشد.
مردی که به طور اتفاقی بازیگری کاملاً شبیه خودش را در فیلمی می‌بیند و کتاب، شرح این وقایعه با پایانی بسیار غافلگیر کننده است و البته ناگفته نماند که ساراماگو در کتاب‌هایش از هیچگونه علائم نوشتاری استفاده نمی‌کند و این، کار را برای خواننده‌هایش کمی سخت می‌کند.

Tertuliano Máximo Afonso watches a video recommended by a friend and discovers he has a double – a man who could be his identical twin, who looked and sounded exactly like Maximo did five years ago when the film was made. Like a private investigator, he sets out to find who the man is and meet with him. It’s a harder task than it seems because the man had only a walk-on role and is simply one name among a long list of extras in the film.



Finding his double shocks him so much that he doesn’t tell any of the (only) three significant others in his life: his on-again-off-again woman friend, his mother, and a male colleague at work. Since he is not revealing what has become an obsession, a good part of the story is how this secrecy impacts his relationships with these three people. There’s a metaphor with the double in the sense that they tell him he is acting like “another person.”

Máximo is a very intelligent history teacher who realizes he is as confused as his students by the broad scope of human civilization he tries to convey in his classes. “…he viewed sweet History, the serious, educational subject which he had felt called upon to teach and which could have been a soothing refuge for him, as a chore without meaning and a beginning without an end.” As he ends up watching his double in 30 videos, and debates if he should view the oldest first, or the most recent first, the author develops an extended metaphor about the applicability of his order of viewing to the best way of teaching history: why must history always be taught from the past to the present – why not the reverse?

As in many of Saramago’s novels, there’s a science fiction touch to the story – in this case based on the idea of clones. We all heard of Dolly the Sheep in 1996 and this book was published in 2002.

I won’t reveal any of the story after he meets the man who is his double other than to say that there are some startling developments that keep the story moving and that dramatically impact the life of our main character, his woman friend and the double.

I appreciate the authors philosophical nuggets and metaphors. Some examples:

“…one of those hardy types to whom human frailty, especially in its most refined and delicate forms, is the cause of mocking laughter, the truth is that the inarticulate sounds which, quite against our wishes, occasionally emerge from our own mouth, are merely the irrepressible moans from some ancient pain or sorrow, like a scar suddenly making its forgotten presence felt again.”

“As can never be stated too often, the best inventions are made by those who did not know what they were doing.”

“…what tends to happen is that people gather together under an opinion as if it were an umbrella.”

“…that awful old chestnut, we’re friends now and we’ll always be friends, that’s the worst thing anyone can say if they’re trying to end a romantic relationship, it’s as if we had closed the door only to find that were stuck fast in it…”

“Being a man should never be an impediment to behaving like a gentleman.”

“All the dictionary’s put together don’t contain half the terms we would need in order for us to understand each other…”

“…teachers were trying to pass unnoticed amid the choppy sea of heads that surrounded them on every side, dodging as best they could the reefs that rose up before them as they slunk toward their natural harbor, the staff room.”

“…just one of those problems that comes with old age, they come and go, go and come, and finally stay.”
“Antonio Claro [the actor] will not waste his breath by replying that it’s impossible not to have enemies, that enemies are born not out of our will to have them but out of their irresistible desire to have us.”

It happens that I read and reviewed another of Saramago’s books last week: All the Names. I was struck by what I will call ‘structural similarities’ between the two books. The Double was published in 2002; All the Names in 1997. Both are about a fundamentally lonely man who lives by himself, who has an unsatisfying or boring job with a with a revered or feared supervisor. In both books the main character goes on an obsessive private investigator-like quest looking for another person and he is not able to tell anyone else about it. Because he can’t talk about his quest with another character in the book, the author invents a method for him to hold discussions and keep the reader informed of his thinking: in All the Names it is his bedroom ceiling; in The Double, it is his ‘common sense’ talking to him.



In any case, a good story with excellent writing as we expect from the Nobel prize winning author.

Lisbon from canstockphoto.com
Sketch of the author by David Levine on nybooks.com

"Yalnız yaşamak, bünyesi alıngan, kırılgan ve esneklikten uzak olan kişiler için cezaların en ağırıdır, fakat ne kadar fena olursa olsun böyle bir durumun insana kriz geçirten ve saç baş yolduran bir dramaya dönüştüğü oldukça nadir görülür. İnsanı şaşırtmayacak denli sık görülen bir durumsa, insanların kendilerini yalnızlığın kılı kırk yaran titizliğine sabırla bırakmalarıdır. "

"Yine de insanların en hassas zaaflarını alaycı bir kahkahayla kınayan, güçlü insanlar, hayatta er ya da geç, mutlaka karşımıza çıkar ve aslında böyle durumlarda ağzımızdan istemsizce çıkan aciz sözcükler, aniden hatırlanan yara izine benzeyen eski bir acının bastırılmış inlemelerinden farksızdır."

Τί θα έκανε ο οποισδήποτε από εμάς, αν ξαφνικά έβρισκε έναν σωσία του, ένα αντίγραφό του; Η ιδέα και η πλοκή είναι πολύ ενδιαφέρουσες, η γραφή με τις παρεκβάσεις ή καλύτερα επεμβάσειςτου συγγραφέα με ξένισαν στην αρχή, αλλά στην συνέχεια τις συνήθισα. Το τέλος είναι αναπάντεχο.
Θα μπορούσε άνετα να γίνει κινηματογραφική μεταφορά από τον Γιώργο Λάνθιμο.