«آنگاه که همه چیز نازیباست
دیدگان را چه حاصل؟»

«خوشا روزگار بی گناهی
خوشا از یاد بردن تقدیر
دست ایزدان سهمگین است
خانه ای که فرو می ریزد کودکانش را می کشد
و دیگر بازمانده ای نیست تا آن را باز بسازد
و رنج های باستانی
در هر نسل جان تازه می گیرد»

«چون عمری دراز بگذرد
با افزونی سالهای بسیار
رنج به افزون و شادی به نقصان است
و به فرجام چون مرگ بی منادی هیچ نوایی
رقصی یا آوازی فرا رسد
تا ما را آرامشی بخشد
رهایی همگان یکسان است
چون روزهای آسوده ی جوانی گذشت
دیگر چه غمها، چه دردهای جانکاه که نیست!
ستیزه و آزمون خونین جنگ
حسدورزی و بیزاری و سرانجام
بدترین بدها، عمر ناخوشایند؛
نامهربان و دشمن خوی»

سوای از این‌که با یک اثر ادبی طرفیم که هر علاقه‌مندی می‌تونه بخوندش، با یک منبع درسی برای دانشجویان هنرهای نمایشی و روانشناسی مواجه‌ایم که خوندنش برای اون‌ها یک ضرورت به حساب می‌آد.
کتاب شامل یک مقدمه به شدت جذاب از شاهرخ مکسوب، نمایشنامه‌های "ادیپ شهریار"، "ادیپ در کلنوس " و "آنتیگنه" و مقاله‌ی "آنتیگنه و لذت تراژیک" از آندره بونار است.

'Take these things to heart, my son, I warn you.
All men make mistakes, it is only human.
But once the wrong is done, a man
can turn his back on folly, misfortune too,
if he tries to make amends, however low he’s fallen,
and stops his bullnecked ways. Stubbornness
brands you for stupidity – pride is a crime.
No, yield to the dead!
Never stab the fighter when he’s down.
Where’s the glory, killing the dead twice over?”
(Tiresias, the blind prophet, to Creon, king of Thebes, uncle of Antigone in ‘Antigone’ )

Three very good decisions led me to finally read the Penguin Classic Edition of Sophocles’ three Theban plays: First and foremost, I have eventually decided a few month ago to take a course in Classical Mythology. This has always been my wish, but as with so many things in life it had been postponed for years. The course did not open Pandora’s box, it has instead enhanced my understanding of literature and art in general and given me new insights of how Classical mythology is part of our cultural legacy. Amongst others we had to read Sophocles’ ‘Oedipus the King’. I knew, somewhere in my house I would find a battered, yellow Reclam edition in German: This work by Sophocles is a set book for almost every high school student here in Zurich. On the spur of a moment I decided, however, to read not only this well-known play, but to add the two other Theban Plays: ‘Antigone’ and ‘Oedipus at Colonus’. This was my second good decision. My third brave decision was to read these plays in an English translation instead of a German one, mostly because I could not find any decent new translation into German. This is how I came into the possession of a brand new copy of the Penguin Classic Edition, translated by Robert Fagles (Professor of Comparative Literature, Emeritus, at Princeton University) with introductions and notes by Bernard Knox (Director Emeritus of Harvard’s Center for Hellenic Studies in Washington). As so often with Penguin Classics editions, I fell instantly in love with the cover, depicting Gustave Doré’s ‘The Enigma’ (Musée d’Orsay, Paris):



I cannot praise highly enough this edition and its translation. The beautiful and simple language is easy to understand even for non-native English speakers; the accompanying notes are clear and require only a basic knowledge of Greek mythology. They help to enjoy even more the compelling writing and subtle irony of the plays.

If you have read ‘Oedipus the King’ years ago and are now ready to revisit this work, give it a try and read all three Theban plays by Sophocles. They consist of ‘Antigone’ (written ca. 442 B.C.), ‘Oedipus the King’ (ca. 430 B.C.) and ‘Oedipus at Colonus’ (produced after Sophocles death in 401 B.C.). Besides the beautifully structured ‘Oedipus the King’ the two other Theban plays about the idealistic Antigone and Oedipus in exile are no less captivating and have not lost their attractiveness. As all Greek dramas, Sophocles’ tragedies are based on myths that have been passed on orally. Bernard Knox explains:

“The stuff from which the tragic poet made his plays was not contemporary reality but myth. And yet it did reflect contemporary reality, did so perhaps in terms more authoritative because they were not colored by the partisan emotions of the time, terms which were in fact so authorative that they remain meaningful even for us today.”(p.22)

One of the best examples that these stories have the same powerful meaning as 2400 years ago is the quote mentioned at the beginning of this review by Tiresias to Creon.

Nevertheless, I am aware that the modern reader of today has another approach to these works than the Athenian male viewer had (women apparently were rarely admitted to the spectacles). During my course I read several plays not only by Sophocles but also by Aeschylus and Euripides. Even though I love Greek Mythology and I am very much attracted to the Classical Antiquity, it has often been difficult for me to digest the misogyny of Classical cultures. Greek men do not seem to have been very comfortable around women. In several myths women are depicted as malicious, monstrous or even eerie. Monsters are often female. It seems that Antigone is a rare exception. Her integrity and humanity, which Sophocles describes so masterfully, makes her sympathetic to the modern reader. Oedipus might have been the hero of the male Athenian viewer (*), but I think Oedipus’ daughter Antigone is my personal hero of the stories. Let me thus conclude with a quote by Bernard Knox about my favourite character in the plays:

“…her courage and steadfastness are a gleam of light; she is the embodiment of the only consolation tragedy can offer – that in certain heroic natures unmerited suffering and death can be met with a greatness of soul which, because it is purely human, brings honor to us all.” (p.53)

(*)Heroes in Greek mythology were not basically good or moral persons; they could be quite the opposite. A hero could have a divine parent or being extraordinary in some other ways, he did not have to be a good man.

آن شاعر بزرگ از زبان خدایان فقط می‌گوید «بجویید تا بیابید» همین و بس.
-شاهرخ مسکوب

Loved this one.

ادیپوس شهریار۳
ادیپوس در کلئوس ۳
آنتیگونه ۵ ♡♡♡♡♡

آنگاه که خرد را سودی نیست ، خردمندی دردمندی است .
آنچه شدنی است خواهد شد .
چون دوستی پاکباز را برانی ، گرانتر گنجها ، زدگی خویشتن را هدر کرده ای .
از این پیش بامداد روشن من بودی و اکنون ظلمت بی انتهای من
طبایع جان سخت آسانتر می شکنند . سخت ترین فلزات ، آهن ، همان است که آسانتر در هم می شکند .
ستمگران از هر سعادتی برخوردارند و از آن میان از سعادت کر بودن نیز .

Chemi mokrzalebuli azrit xevisberi gocha ufro kargi tragediaa

Thing I like the most about Sophocles is his openness regarding darker fierceer aspects of human nature and the vile consequences,even if its the kings who r being unreasonable (read tyrants) he explicitly calls them out on it unlike many other ancient "king-pleasers", also I loved his love for his own city.
Antigone is probably one of my most fvrt stubborn famme fatale characters, well what can you do, like father like daughter!
It never ceases to amaze me though that all these ancient times moral values pay so much attention to the care of the Dead bodies, and such nominal value to saving the living from turning into dead bodies in the first place. (Not saying that "modern" civilisations care much about the living).
Will read again some time soon...

تفاوت مشهودی که سوفوکلس با آیسخولوس دارد و از همان ابتدای «ادیپوس شهریار» مشخص است دیالوگ‌گویی‌های شخصیت‌های سوفوکلس است. در آیسخولوس کمتر با دیالوگ به معنایی که امروز در نمایشنامه انتظارش را داریم مواجه می‌شویم. بیشتر روایت را از زبان هم‌سرایان یا چند شخصیت محدود می‌شنویم؛ در آیسخولوس اکثراً با پاراگراف‌های طولانی مواجه‌ایم که روایتی را که اتفاق افتاده برای بیننده تعریف می‌کنند. اما در سوفوکلس بااینکه همچنان ماجراهای حقیقی مثل صحنه‌های جنگ و نبرد و کشته‌شدن‌ها پشت پرده اتفاق می‌افتند و صرفاً روایتی از آن‌ها به گوش بیننده می‌رسد اما گفت‌و‌گوهای پویاتری میان شخصیت‌ها شکل می‌گیرد و بسیاری از اتفاقات را بیننده از خلال همین گفت‌و‌گوهای رفت‌و‌برگشتی و کوتاه متوجه می‌شود و همین دیالوگ‌ها به دراماتیک‌تر کردن ماجرا کمک می‌کند و حالتی انسانی‌تر به کل روایت می‌بخشد و حتی خواندن متن را راحت‌تر و لذت‌بخش‌تر می‌کند.



«هر نسلی از آدمیان به نیستی می‌گراید

مردی را به من بنمایید که سعادت او از رؤیایی خوش

که بیداری تلخ گونه‌ای در پی دارد، برتر باشد.

این مثالی گویاست، اینک این ادیپوس! برای همین است

که می‌گویم هیچ آدمیزادی بختیار نیست.»

اما دربارهٔ خود نمایشنامه‌ها باید بگویم که حتی بعد از سه بار خواندنشان همچنان شگفت‌زده‌ام می‌کنند. «ادیپوس شهریار» به‌نظرم بیش از هر چیز بر دانایی ادیپ تأکید دارد؛ براینکه به‌خاطر دانایی و هوشش است که به پادشاهی تبای برگزیده شده و حتی پس از آن هم وقتی طاعون دارد شهرش را ازپای‌درمی‌آورد، در طلب دانستن علت آن است و در این راه از هیچ چیز دریغ نمی‌کند حتی تا جایی که وقتی می‌فهمد خود مسبب بدبختی مردمانش بوده، بدون کوچکترین ابا یا دسیسه‌ای تلاش می‌کند تا علت را برطرف کند و آرامش را به شهرش برگرداند. از این جهت کاراکتر ادیپ برای من خیلی ستایش‌برانگیز است. علی‌رغم اینکه ممکن است در نگاه اول تقدیرگرایی مشهود در نمایشنامه توی ذوق مخاطب امروزی بزند، اما همین کنش‌های فعال ادیپ و مخصوصاً کور کردن خودش، نشان‌دهندهٔ خیزش انسان در برابر تقدیرش است.



«نبودن بزرگترین موهبت است.

اما چون زندگی آغاز شد بهتر آنکه هر چه زودتر

به فرجام رسد و به دیاری که از آن آمده‌ایم

شتابان بازگردیم.

چون روزهای آسودهٔ جوانی گذشت

دیگر چه غم‌ها، چه دردهای جانکاه که نیست!

ستیزه و آزمون خونین جنگ،

حسدورزی و بیزاری و سرانجام

بدترین بدها، عمر ناخوشایند،

نامهربان و دشمن‌خوی

که نیروی آدمی را می‌فرساید.»

«ادیپوس در کلنوس» که همچون میان‌پرده‌ای میان اتفاقات «ادیپوس شهریار» و «آنتیگونه» است، به‌خوبی ما را با سرانجام ادیپ آشنا و البته برای مواجهه با سرانجام آنتیگونه آماده می‌کند. جالب است که چطور اتفاقات میان «ادیپوس در کلنوس» به نمایشنامهٔ «هفت دشمن تبای» آیسخولوس ربط پیدا می‌کند و خواندن این دو نمایشنامه در کنار هم خیلی کمک‌کننده است چون در واقع ماجرای نبرد میان دو پسر ادیپوس بر سر پادشاهی شهر تبای که در «هفت دشمن تبای» رقم می‌خورد و بعد به ماجراهایی که در «آنتیگونه» رخ می‌دهند دامن می‌زنند در واقع در «ادیپوس شهریار» شروع می‌شوند. با شخصیت کرئن آشناتر می‌شویم و اهمیت احترام به قوانین پولیس را که در «آنتیگونه» برجسته‌تر می‌شوند درمی‌یابیم. اما از همه مهم‌تر و شگفت‌انگیزتر مواجهه با نهیلیسم یونانی است که در این نمایشنامه مطرح می‌شود و بعدها نیچه در «زایش تراژدی» تفسیر شگفت‌انگیزی از آن ارائه می‌دهد. در نهایت مرگ ادیپوس واقعاً سحرآمیز و شگفت‌انگیز است؛ اینکه حتی ممکن است نمرده باشد، اینکه ممکن است صرفاً رفته باشد تا در نبود آنتیگونه که عصای دست و چشمش بود، بر زمین بیفتد و بمیرد، اینکه ممکن است از تسئوس خواسته باشد که او را بکشد و هر احتمال دیگری که در هاله‌ای از ابهام قرار دارد همه و همه به جادوی مرگ ادیپ اضافه می‌کنند.

«در سر مپرور که همیشه حق با توست و عقیدة دیگران به هیچ. کسانی هستند که گمان می‌برند تنها هوشیاران، تنها سخنوران و تنها خردمندانند، بازشان می‌کنند،‌ تهی هستند. خردمند ننگ ندارد از دیگران بیاموزد و خطایش را دریابد. لجاج از ابلهی است نه خردمندی. از درخت‌ها بیاموز، آنگاه که با جنبش توفان هماهنگ گردند نازک‌ترین شاخساری به‌جا می‌ماند، ولی آنگاه که در برابر باد گردن افرازند از ریشه برکنده‌اند. هرگز دیده‌ای که دریانوردی کاردان باد را بشنود و بادبان را همچنان سخت بگذارد؟ و اگر چنین کند به‌زودی باید کشتی را باژگونه بر آب براند.»

و در نهایت «آنتیگونه‌»ی عزیز عزیز عزیزم. من واقعاً مثل هگل این نمایشنامه‌ی شگفت‌انگیز را تحسین می‌کنم. آنتیگونه در مقام یک زن برای اولین بار شخصیت اصلی و قهرمان یک تراژدی قرار گرفته است. آنتیگونه‌، جنگجوی شگفت‌انگیز که به هیچ ‌وجه حاضر نیست دست از عقایدش بردارد و البته در مقابل کرئن که او هم به نوبهٔ خود پایبند به اصولی است که خود به آن باور دارد و همین باعث بروز تعارض تراژیک می‌شود. آنتیگونه بالاترین تکلیف انسان را معطوف به خانواده‌اش می‌داند و کرئن بالاترین تکلیف انسان را معطوف به جامعه. اما به‌قول هگل هامارتیای آنتیگونه و کرئن در این است که این دو ویژگی که به‌خودی‌خود مثبت‌اند را چنان بیش‌ازحد دارا هستند که به تعارض می‌انجامد؛ انگار میان این تز و آنتی‌تز هرگز امکان ندارد سنتزی برقرار شود تا به وضعیت سومی بینجامد که صلح و آرامش هر دو سوی طیف را در خود جای داده باشد. اما جادوی تراژدی و به‌و‌يژه این نمایشنامه در این است که این آشتی شاید روی صحنه رخ ندهد اما در ذهن مخاطب قطعاً رخ خواهد داد.

Alternate title: in which everyone stabs or hangs themselves.

Seriously, this book features a hell of a lot of suicide. And I get it - finding out that you've been banging your son for the past 15-20 years can't be a pleasant experience. But this just ended up feeling repetitive to me.

The biggest problem with this one for me, I suspect, is that all the action in the story takes place off stage. And I totally understand why that's the case, but it means that all the reader/viewer gets is recaps of what's been happening off stage, and frankly? It dragged.

Antigone was probably the most interesting of the three plays for me, but even that wasn't the most fascinating subject matter. So I appreciate them for their historical merit and value. But I won't be rereading them in a hurry.

آنگاه که خرد را سودی نیست، خردمندی درمندی است.
ادیپوس شهریار، ادیپوس در کلنوس و آنتیگنه سه نمایشنامه‌ای که در امتداد هم یک تراژدی خیلی خوب را می‌سازند. مخصوصاً آنتیگنه که به شدّت دست کم برای من تاثیرگذار بود. پی‌رنگ قوی، شخصیّت‌پردازی‌های درست، کشش عالی. آن هم نه در یک اثر درام معاصر بلکه یک اثر در حدود چهارصد و پنجاه سال قبل از میلاد!

-اقتباس سینمایی ادیپ پازولینی رو پیشنهاد می‌کنم ببینید.-