Ένα αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.... Συγκλονιστικό στη σύλληψη και στην εκτέλεση,απίθανο βιβλίο,από αυτά που σε προτρέπουν να σκεφτείς παραπέρα,να προβληματιστείς να βγάλεις τα δικά σου συμπεράσματα.Ένα μεγάλο μπράβο στον σπουδαίο Έλληνα συγγραφέα που δε μένει στα στερεότυπα της θρησκείας μας παρά μας δίνει μια άλλη διάσταση των γεγονότων.Μια άλλη άποψη για τον Ιησού Χριστό που εμένα προσωπικά με άγγιξε πάρα πολύ.

اگر ادعا میکنم که کتاب بدیست بخاطر این است که بسیار سرگردان و بی‌هدف است. بخاطر این است که موهون و سراسر نامطمئن و آشفته است. نه با ادعاها و مقاصد نویسنده همسوست و نه در حد تعاریف طرفدارانش است.

از این شروع کنم که نویسنده ادعا میکند عیسی را نه به عنوان یک خدا بلکه به عنوان انسانی آزاده به تصویر کشیده است. اما کجا چنین انسانی میبینیم؟ تصویری که کازانتزاکیس از عیسی به نمایش گذاشته است مردی مجنون و البته سرگردان است. کسی که نمیداند صدای داخل سرش از طرف خداست یا شیطان. مدام راه رفته را برمیگردد و دست به سعی و خطا میزند. در این راه هم زندگی فلاکت بار خود را به قمار میگذارد و هم با احساسات عده‌ای افلیج و فقیر و زجر دیده بازی می کند. همراهانش او را مولا صدا میزنند و خود نیز ادعای در دست داشتن ملکوت آسمان و زمین میکند در حالی که برای فرمان روایی بر ملک مقدس داوود برنامه ریزی می کنند. هرچند که عیسی درست هم نمیداند چکار میکند. چنین کسی چگونه میتواند نمادی آزادگی باشد؟ کسی که در نهایت خود را نه به علت انتخاب شخصی بلکه به خاطر تقدیر، اسیر رومیان و فریسیان میکند تا برای بشر مصلوب گردد.

کازانتزاکیس عیسی را از عرش آسمان به قعر تاریک ترین جهنم زمین میکشاند تا چه چیزی را ثابت کند؟ اگر بگوییم برای سخره گرفتن دین و مذهب دست به چنین عمل بت شکنانه ای زده است کافی نیست. چون کازانتزاکیس نه تنها ریشخند می کند بلکه برای خود دست به افسانه بافی و تغییر ذایقه ی عیسی و حواریون میزند. گویی از کسی نفرت دارد و میخواهد با فحش و فضیحت او را خوار و ذلیل کند. تکه های بت های شکسته را جمع و وصله پینه می کند تا چیزی جدید بسازد که در مقایسه با نسخه ی اصلی، صدها برابر زشت تر و فرومایه‌تر است. پولس را دزد و تحریف کننده ی سنت عیسی جا میزند و یهودا را خادم با وفا و ساده دل مسیح معرفی میکند. حواریون را ترسو و قبیح و فرومایه نشان میدهد در حالی که اندیشه های رومیان را قدرتمند و به دور از خرافه می‌انگارد.

کاربری نوشته است: بارها این کتاب را خواندم و هربار زار زار گریستم. هرچند که نمیدانم دلیل گریه ها چه بوده است اما مطمئن باشید نویسنده قصد گریاندن شما را ندارد چون عیسی را نه به صورت فردی آزاده بلکه به صورت کسی که تسلیم مشیت الهی ست به پای صلیب میفرستد.

دلیل بیزاری من، نه فرو ریختن عیسی بلکه برجای ماندن جای خالی بتِ شکسته شده‌ی اوست. جای خالیی که کازانتزاکیس هیچوقت آن را با چیز دیگری پر نمیکند. جای خالی یک ایده یا یک جهانبینی به شدت احساس می شود. آخر نمیشود که با تمام قدرت به تخریب عیسی پرداخت و در عوض جای خالی او و اسطوره اش را با داستانی موهن و خیالی که در جایگاه خود به اندازه ی اولی وقیح و نادرست است پر کرد. نویسنده در سراسر کتاب دست خالی و ندانم کار است. همانند عیسی که از قدم اولش به سوی صومعه، نامطمئن و بلاتکلیف است. همانگونه که عیسی نوشته های متی را خلاف واقع و سنت خویش دید، کازانتزاکیس نیز باید کتاب خود را آتش میزد چون بیشتر شبیه القائات فرشته‌ای کم عقل است تا نویسنده ای نامدار.

در مورد ترجمه صالح حسینی به همین اکتفا کنم که توانسته است قدرت داستان سرایی نویسنده را بدون کم و کاست منتقل کند اما از انتقال نثر نویسنده خبری نیست. حسینی با قلم خود مینویسد و بیشتر از اینکه مترجم باشد نویسنده‌ی کارکشته ایست. فرقی ندارد که ترجمه ی اثری آمریکایی یا روسی را از حسینی میخوانی، همه را به یک سیاق نوشته است. گاهی هم تمام زور خود را میزند که جملات را بپیچاند. شاید با ما مسئله‌ی پدر کشتگی دارد و خبر نداریم.

کازنتزاکیس تو این کتاب مسیح رو الگوی متعال همه انسان های مبارز می دونه که بر درد و وسوسه و مرگ غلبه کرد. بخش های آخر کتاب که به شرح آخرین وسوسه مسیح می پردازه نقطه قوت کتابه، اوایلش یه کم به نظرم خسته کننده اومد.

It has been almost 25 years since I read this and I really ought to re-read it, for I SO loved it the first time encountered it. Two stories... I recommended it to a friend of long standing who is a devout Orthodox Christian, thinking he might enjoy the "mind-game" Kazantzakis played. But he declined because his priest disapproved of the author and because of the brouhaha in Kazantzakis' native Greece involving the Orthodox clergy. Pity - My friend's loss. Just after I finished reading it, I received a visit from an acquaintance who was an Orthodox rabbi. He saw the book on my desk and went over and picked it up. "I wonder what he is going to say," I asked myself. The rabbi turned to me and with his eyes brimming he choked out the words, "Is this not one of the the most incredibly beautiful books you have ever read?" I remember the controversy surrounding the movie based on the novel made only a few years later, and I felt sorry for those who felt their sense of "orthodoxy" precluded spiritual fantasy. I never saw the movie. I felt then - and still do - that the book was self-sufficient As I said, this is a book I need to re-visit.

نيكوس كازنتزاكيس عملاق بدون أدنى شك، ولكنني وجدت أن الرواية لا تتجاوز كونها إعادة كتابة للإنجيل، إلا في الجزء الأخير منها.

از ثانیه به ثانیه خوندن این کتاب لذت بردم. نمیدونم این کتاب با من چیکار کرد که یک دقیقه هم نمیتونستم اون رو کنار بذارم و با تمام تلاش میخواستم اون رو تموم کنم ولی در عین حال نمیخواستم به انتهای اون برسم.
این اولین کتابی هست که با مضمون کاملا مسیحی خوندم و باید بگم به هیچ عنوان ناامید نشدم.
تصویر خدا در این غیرقابل باور و غیرقابل چشم پوشی هست.

Kazantzakis è stato uno dei più importanti intellettuali greci del Novecento e L'ultima tentazione uno dei suoi libri più conosciuti e probabilmente più fraintesi, soprattutto dai vertici ecclesiastici che per anni ne decretarono la messa al bando.
Una riflessione (magari da un punto di vista non ortodosso, sbilanciata su un versante sospeso tra monomorfismo e gnosticismo) sulla duplice natura, umana e divina, del Cristo, la storia del lungo processo interiore che porta Gesù prima a sospettare, temere, rifiutare l'idea di essere il figlio di Dio, e poi ad accettare un destino che non ha scelto sforzandosi di essere all'altezza del ruolo.
L'ultima tentazione è la narrazione della vita e della passione di Cristo purgate dalle sovrastrutture teologiche accumulatesi nei secoli, un racconto dal punto di vista del protagonista, la storia romanzata (oggi forse la chiameremmo "faction") di un uomo tra gli uomini e come tale soggetto alla collera, alla paura, alla gelosia ed a tutte le passioni che contraddistinguono la nostra specie.
L'oggettiva difficoltà nel rendere le contraddizioni che caratterizzano la figura del Cristo (a tratti sembra una specie di Don Chisciotte che vaga indeciso su quale direzione prendere), mi porta a dire che probabilmente altri sono i personaggi che Kazantzakis tratteggia meglio nel libro: gli Apostoli ad esempio (dipinti come una schiera di piccoli personaggi che seguono il Messia un po' per convinzione e tanto per convenienza) e soprattutto Giuda, il discepolo prediletto, quello che per primo intuisce l'identità di Gesù e che pure fatica ad accettarne il ruolo, perché quello che attende lui è un capo militare che possa liberare il popolo dal giogo romano, non un Profeta che si carichi sulle spalle i peccati del mondo. Un Giuda vittima, come Cristo, di un destino più grande di lui, destinato ad un ruolo da traditore che deve necessariamente interpretare perché il piano divino si realizzi.

muh-te-şem!!! dilerim gülün adı'nı da böyle zevkle okurum.

Ο Καζαντζάκης έπλασε μια ιστορία στην οποία ο Ιησούς παρουσιάζεται πιο ανθρώπινος και λιγότερο..."θεικός". Ένας νεαρός που αναζητάει τον σκοπό της ζωής του, αγαπάει μία γυναίκα, έχει ορμές και γενικά ότι κάνει το κάνει με πάθος! Βασανίζεται για χρόνια μέχρι να καταφέρει να καταλάβει ότι ο πραγματικός του σκοπός είναι να σώσει το ανθρώπινο γένος μέσα από το θάνατό του. Και εκεί είναι που αμφισβητεί την επιλογή του Θεού στο πρόσωπό του, φοβάται ότι δε θα τα καταφέρει, σκέφτεται όπως θα σκεφτόταν κάθε άνθρωπος!
Μου άρεσε πάρα πολύ αυτό το ταξίδι ενός "έυθραυστου" προσώπου προς την κατανόηση της ύπαρξης και τη μετάβαση στην αιωνιότητα μέσα από το φόβο και την αμφιβολία!

Κρίμα που έχει δεχθεί τέτοια αρνητική κριτική τόσο το βιβλίο, όσο και ο συγγραφέας...

I had bought this book years ago, but after sitting on a bookshelf for years, I finally gave it away when I moved. Though I'd seen the movie and liked it, I just couldn't get myself to read it. When the banned book theme was added to this year's Goodreads challenge, I thought it would be the perfect opportunity to finally sit down and read this masterpiece and I'm glad I did.

First of all, as a non-Christian and non-bible reader, I found the book extremely easy to read and the story of Jesus' life as a prophet and his parables easy to understand. I enjoyed Kazantzakis' prose very much: it's both lyrical and austere and I often felt transported to the land of milk and honey of over 2,000 years ago.

As for this controversial story, which is really about Jesus' teachings, desert wanderings and spreading the gospel along with his apostles, I don't really get it. Jesus' "temptation" is really about his visions while on the cross and his early desire to forfeit his divinity. Early on, Jesus is scared, unsure of himself and doesn't want to be God's right hand man. It's more about his choosing the life of a humble man over life as the son of God, but I can see how some people would get very upset, banning the novel and labeling it blasphemous. This is an alternative look and a "what if" Jesus had succumbed to the devil's temptations and had been saved from crucifixion -- to go on to lead a long, happy life as a married man with children and grandchildren being a humble carpenter. In this story, his mother Mary wanted only this for him. When the movie came out, many were outraged to think of this -- that Jesus would be stripped of his divinity in any way and could appear "just like one of us". On the other hand, it is an interesting premise.

I also enjoyed learning about the apostles who are not all sweetness and light, fighting amongst themselves, drinking, being jealous of their status alongside Jesus. Judas plays the biggest role in the novel, as Jesus' real "go to guy" for honest advice and opinions, good or bad. Learning much of Jesus' message for the first time, as well as the magic and miraculous healings he supposedly performed, left me awestruck, yet questioning. Like many other people, I think some of what we read in Matthew's biblical testimony to Jesus' existence proves to be an amalgam of many men and many thoughts that were floating around at the time, plus a touch of written (and any other type one could imagine) embellishment and magic (walking on water; anthropomorphism) that makes for a better story.

Τι θα συμβεί στην ανθρωπότητα αν νικήσει ο Πειρασμός? Πόσο διαφορετική θα ήταν η δράση των Αποστόλων? Ή καλύτερα, θα έπρατταν κάτι οι Απόστολοι?

Σε όλα αυτά απαντάει ο Καζαντζάκης με έναν πανέξυπνο (κατ' εμέ) τρόπο.
Μετατρέποντας τον Θεάνθρωπο, σε άνθρωπο. Τον Αναμάρτητο, σε αμαρτωλό. Τον Χριστό, σε κάθε αναγνώστη αυτού του βιβλίου. Πώς θα έπραττε ο καθένας μας αν ήξερε ότι σε αυτόν στηρίζεται η Σωτηρία του Κόσμου?

Η πρώτη μου επαφή με τον Καζαντζάκη δεν με απογοήτευσε καθόλου. Παρόλο που το βιβλίο σε μερικά σημεία ίσως "κουράσει" γιατί αφηγείται τα γνωστά Γεγονότα της Ζωής του Χριστού, στο τέλος ανταμείβει με αρκετή τροφή για σκέψη.
Επιπλέον, η γλώσσα του Καζαντζάκη, είχε κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που έχω συνηθίσει να διαβάζω σε Μεταφρασμένα Βιβλία. Λεξιλόγιο που καταλαβαίνεις ότι πλάσθηκε από κάποιον που σκεφτόταν και μιλούσε στην ελληνική.

Υ.γ. Χωρίς να έχει και πολλή σημασία, προσωπικά βρήκα αυτήν την προσέγγιση, του διαφορετικού Χριστού, πιο συμπαθητική από αυτήν του Jose Saramago στο Κατά Ιησού Ευαγγέλιο. Χωρίς όμως να σημαίνει ότι το ένα βιβλίο (ή ο συγγραφέας του) είναι ανώτερο(ς) από το άλλο(ν).

الآن يتبدى لي سبب تسمية الرواية بهذا الاسم "الاغواء الأخير للمسيح"، والذي كان جليًا في الفصول الثلاثة التي تلت لحظة الصلب والتي تعبر عن رؤية كازانتزاكس، أو موقف كازنتزاكس من الحياة، ولكم قبل أن أتناول هذا ، لابد لي أن أشيد بالبناء العبقري للروايةالذي يرسم أبعاد كل الشخصيات بدقة، وإنسانية شديدة، ولأول مرة أرى يهوذا مختلفًا عما هو شائع من خيانته، فهنا في رؤية كازنتزاكس يهوذا لم يخن، يهوذا عمل بأمر المسيح بأن يشي به لينتهي مصلوبًا كما كانت مشيئة الرب منذ البداية، وهو من أعطاه الاشارة في العشاء الأخير ليشي به كما اتفقا..



فهو يقول لهم:
لماذا تبكون؟ لم تخشون ملاك الموت؟ إنه أرحم ملائكة الرب،وأشدهم حبًا للانسان.من الضروري أن أستشهد وأصلب وأن أهبط إلى الجحيمزلكني بعد ثلاثة أيام سأخرج من القبر، وأرتقي نحو السماء لأجلس الى جوار أبي
...
مهمتكم على الأرض أيضا ثقيلة أيها الحبيب يوحنا. يجب أن تبقوا معًا على تراب الأرض،وأن تعملوا .كافحوا،هنا على الأرض، أحبوا وانتظروا وسوف أعود!

...
هذا المساء سنصلي تحت شجر الزيتون في الجشمانية ، بعد وادي قدرون. ارحل أنت يا يهوذا يا أخي مع بركة الرب. الرب معك!

وبعدها ينطلق وحوارييه عدا يهوذا إلى أن تحين لحظة صلبه، وبعدها مفاجأة كازنتزاكس، بحياة المسيح الأرضية في صورة أليعازر وزواجه من الأختين مرثا ومريم ورزقه بالعديد من الأبناء والأحفاد، إلى أن زاره شاؤول السفاح قاتل المجدلية بعد صلب المسيح المعلن توبته والمتعمد باسم بولس، وإسرار يسوع بحقيقته لبولس الرسول الذي يقول حقيقة تخالف ما يعرفها يسوع..

أغلق فمك الوقح! اصمت.وإلا سمعك الناس وماتوا خوفًا. وسط هذه العفونة، وجور هذا العالم وفقره، يبقى يسوع الذي صلب ثم قام العزاء النفيس الوحيد للانسان الشريف، الانسان المظلوم. وما همّني! أكان هذا صحيحًا أم زائفًا. يكفي أن يتم خلاص العالم!

الأفضل أن يفني العالم مع الحقيقة على أن تخلصه الأكاذيب.ففي قلب مثل هذا الخلاص تكمن الدودة الضخمة-الشيطان

ما هي الحقيقة؟ وما هو الزيف؟ إن ما يمنح الناس القدرة على التحليق ، ما ينتج الأعمال العظيمة والأرواح العظيمة ويرفعنا الى قامة الانسان على الأرض هو الحقيقي. وما يقص أجنحة الانسان هو الزائف
.......
أنا لم أقل غير كلمة واحدة، لم آت إلا بدعوة واحدة: المحبة، المحبة- ولا شئ آخر
إنك بلفظك لكلمة المحبة أطلقت كل الملائكة والشياطين الذين كانوا غافين في أحشاء الانسانية. فكلمة المحبة ليست، كما تظن، مجرد كلمة بسيطة، وادعة ،ففيها تكمن جيوش مذبوحة، ومدن محروقة ، ودماء مهروقة، انها أنهار من الدموع: ووجه الأرض وقد تبدل. يمكنك أن تصرخ الآن قدر ما تشاء ، يمكنك أن تجعل صوتك يبح وأنت تصرخ" ليس هذا ما قصدت-هذه ليست محبة. لايقتل بعضكم بعضًا! نحن أخوة! كفى!" .ولكن، أيها البائس، هل بامكانك أن تكف؟ إن ما كان لا رادّ له!


وبعدها يأتيه الحواريون وقد هرموا ووهنوا، وبتهمونه بالخيانة، لأنه لم يصلب كما ظنوا بل عاش كما ينبغي لانسان أن يعيش،وحواره المتعب معهم
فنجده يقول ليهوذا:
أنا أيضا أحسنت البلاء في القتال قدر ما استطعت،يا يهوذا يا أخي ففي شبابي انظلقت، ككل شاب، أبغى تخليص العالم، وبعد ذلك، حين نضج تفكيري ، انضممت إلى الركب- ركب الرجال- ،وعدت أنخرط في عملي:حرثت الأرض،وحفرت الآبار، وزرعت أشجار الكرمة والزيتون.ضاجعت النساء وخلقت رجالًا-لقد قهرت الموت- أليس هذا ما كنت دائمًا أقول بأني سأفعله؟ حسن، ها قد أوفيت بعهدي:قهرت الموت!

...
ويرد يهوذا منفعلا:
أي معلم؟ هو؟ أليست لديك عينان تريان، وعقل يفكر.أهذا معلم؟ماذا قال لنا؟وبماذا وعدنا؟أين جيش الملائكة الذي كان من المفترض أن يكون نقطة انظلاقناالى السماء؟ فحالما واجه هذا المسيح الدجال الصليب أصابه الدوار وفقد وعيه.ثم تشبثت به المرأتان ووظفتاه لينجب لهما الأطفال.ثم يقول انه قاتَل، قاتَل ببسالة. نعم، راح يمشي مختالًا كديك جماعة الطيور.لكن موقعك، أيها الآبق، كان على الصليب- هذا رأيي!وتفخر بأنك قهرت الموت.لهفي عليك! أهكذا تقهر الموت-بانجاب الأطفال، ليغدو لقمًا لشارون! لقمًا لشارون! هذا هو مصير الطفل- أن يغدو لقمة سائغة لشارون! لقد أصبحت سوقًا للحم تزوده بالأطباق الشهية. خائن! آبق جبان!

وفي النهاية نكتشف أن كل هذه الفصول الثلاثة ماهي إلا أحلام يقظة للمسيح وهو مصلوب، وقبل أن يلقى مصيره..كانت هذه الفصول هي الإغواء الأخير للمسيح، إغواء آخر لحظاته!

ويبقى السؤال لماذا عمد كازنتزاكس إلى ذلك؟
لماذا كتب هذه الفصول الأخيرة؟
وتلك الحوارات الفلسفية والإنسانية الصراع في المقام الأول، أو على الأدق في النهاية؟

لهذه الأسئلة عدة اجابات استنبطها أثناء القراءة وبعد الانتهاء منها:
1- أبى كازانتزاكس ألا يحظى المسيح والمجدلية بشبه نهاية سعيدة "وأقول شبه لأن المجدلية قتلت على يد شاؤول" بولس فيما بعد، وهذه هي فلسفة كازنتزاكس في الحب والتي كانت ملخوظة بشدة في روايته "زوربا" ونلمحها من قول المجدلية للمسيح:
اذا كنت في السماء السابعة وطلب منك عابر سبيل كأسًا من الماء فاهبط اليه من السماء السابعة لتلبي طلبه.وإذا كنت قديسًا ورعًا وطلبت امرأة منك قبلة، فاهبط من حرمتك لتعطيها اياها والا فانك لن تنال الخلاص

2- ويؤكد ذلك أيضًا زيجتيه من مرتا ومريم أختي أليعازر، فكيف يمكن لهما الاختفاء من الأحداث خاليتي الوفاض؟

3- بينما أغفل في النهاية سالومة زوجة زبدى ووالدة يعقوب ويوحنا، لأنها بالفعل نالت نصيبها من الحياة في زوجها وولديها، لحتى إنها اختفت اختفاء!

4-نلمح في بداية صلبه وتحريره من ملاكه الحارس تبرمه من تلاميذه الذين لم يبكوه، ولم يحضروا الصلب بل وتنكروا منه وتجاهلهم تمامًا حتى مشهد المواجهة بعد أن بلغوا جميعًا عتيًا، ولا نلمح آثار عملهم بعده والذي نعرفه بالفعل من نشر المسيحية، ذات الثلاثة فصول التيتتجاهل الأمر كلية، لتوصل لنا ربما إيماءة أن رسالة المسيح بالمحبة لم تصل كما ينبغي لها!، وهذا ربما مأزق وقع فيه كازانتزاكس وخرج منه بالصراع بين المسيح وحوارييه ثم بالسطور التي أنهى بها الرواية ...
ارتعش رأسه.وفجأة تذكر أين هو، ومن هو ولماذا يستشعر الألم.وغمره فرح عارم لا يقهر. لا، لا، لم يكن جبانًا أو آبقًا أو خائنًا .لا ، انه مسمر على الصليب.لقد احتفظ بمكانته بكل شرف وحتى آخر لحظة، وأوفى بوعده.وفي اللحظة التي هتف فيها"إلوي إلوي" وغاب عن الوعي، تملكته الغواية لجزء من الثانية وأضلته .والمتع والزيجاتوالأولاد كانت أكاذيب، والرجال العجائز المتداعون، النخرون، الذين صرخوا به ، جبان آبق ، خائن ، كانوا أكاذيب....

والشئ الذي لا يمكن إغفاله هو نظرته للمرأة ..