این کتاب دارای دیدگاهی انسانی و زمینی شده به شخصیت عیسی است که پس از انتشار کتاب به شدت مورد اعتراض دستگاه کلیسا و همچنین مسیحیان قرار گرفت.
دیدگاه زمینی کازانتزاکیس به مسیح به گونه‌ای است که برای وی احتمال فریب خوردن از شیطان و اسیر وسوسه‌های نفسانی شدن را قائل شده بود. این دیدگاه به فردی که تمامی مسیحیان وی را «خدایی که جسم پوشید» می‌دانند به شدت کفرآمیز تلقی شد.

Kakvo ludilo, kako piše ovaj čovek... Ne znam koliko puta sam odložila knjigu u oduševljenju, da svarim doživljaj, koliko puta sam se naježila čitajući.

Ο Καζαντζάκης (με τον οποίο, ως γνωστόν, δεν τα πάω καλά αλλά τον διαβάζω γιατί... ντρέπομαι να λέω ότι δεν τον έχω διαβάσει) από τον Ζορμπά και το Χριστός ξανασταυρώνεται ως τους Αδερφοφάδες και τον Τελευταίο Πειρασμό κι από την Οδύσειά του (με ένα σίγμα σε αντίστιξη με του Ομήρου) ως την Αναφορά στον Γκρέκο, γράφει το ίδιο μυθιστόρημα με τις ίδιες ακριβώς φιλοσοφικοψυχολογικές εμμονές και τους ίδιους ακριβώς ήρωες.
Έναν ποιητή/φιλόσοφο διχασμένο ανάμεσα στη ζωή/σάρκα/λάσπη (όπου λάσπη βάλε ολοκληρωμένο έρωτα) και το πνεύμα/ανώτερη ζωή που (πάντα με τεράστιο προσωπικό κόστος) τον κερδίζουν, έναν bigger than life ακατέργαστο ήρωα κοινωνό της ζωής/πολέμου/σάρκας/λάσπης (όπου λάσπη -μην επαναλαμβάνόμαι- ο ολοκληρωμένος έρωτας, εντάξει?) αντίστιξη και καθοδηγητή (μέχρι να βρει τον δρόμο προς το πνεύμα, οπότε αντιστρέφονται οι ρόλοι) του ποιητή/φιλοσόφου, έναν πατριάρχη που (αποτρέποντας τις ηθικοπνευματικές ανατροπές από τον ποιητή/φιλόσοφο) διασφαλίζει τον αέναο κύκλο της ζωής και τις αξίες της καθεστηκυίας τάξης και μια γυναίκα (τον καλύτερο φίλο του ανθρώπου πιθανά, αλλά και άνθρωπο όπως τον άντρα δεν τη λές) ταυτόχρονα πόρνη/αγία/παρθένα, φαντασιακό/πλατωνικό έρωτα του ποιητή/φιλοσόφου η οποία (σε κάθε έργο βολικά) πεθαίνοντας ξεπλένεται από την αμαρτία της λάσπης (όπου λάσπη μην ξεχνιόμαστε -όπως δεν ξεχνιέται κι ο Καζαντζάκης και το επαναλαμβάνει να το εμπεδώσουμε- ο ολοκληρωμένος έρωτας) και ελευθερώνει τον φιλόσοφο για τα μεγάλα και σπουδαία. Ως background βάζει έναν απροσδιόριστο λαό που (ενώ θα έπρεπε να ακολουθεί τον φιλόσοφο/ποιητή που θέλει να τον σώσει από την αποκτήνωση προτιμά να) ζει βουλιαγμένος στην αμάθεια και τη φτώχεια/έγνοιες/λάσπή και φτιάχνει, έτσι, το καζαντζακικό σύμπαν όπου χτίζει και γκρεμίζει το (πολύ απλό στη βάση του) ηθικοπολιτικό του σύστημα: Σάρκα/ύλη/γυναίκα = κακό, μακριά, Πνεύμα/ιδέα/θέωση=καλό αλλά δύσκολο, λαός=ζωώδης ύπαρξη, ηγέτης=ανώτερο ον/μεσίας.
Και, τέλος πάντων, αν πρέπει οπωσδήποτε να έχεις γνωρίσει το καζαντζακικό σύμπαν (κι αν είσαι περίεργος/η για την ψευδονιτσεϊκοβουδιστικοχριστιανική οπτική του) ο Τελευταίος πειρασμός είναι η πιο καλογραμμένη (για μένα) εκδοχή του, όπως ακριβώς ο (πολυδιαφημισμένος και πολυδιαβασμένος) Ζορμπάς η χειρότερή του.
Υ.Γ. Τα τρία αστεράκια είναι πολλά αλλά (ξανά)ντρεπόμουν να βάλω και δύο που είναι λίγα.

٢٦ فبراير ٢٠٢٠

الإغواء الأخير للمسيح

هذه هي القراءة الثانية لي للرواية، وقد مرت أكثر من ١٥ سنة على القراءة الأولى التي لم يبق منها سوى الفكرة العامة ومشاهد وكلمات متفرقة. القراءة الثانية تأتي ضمن برنامج مجموعة قراءة. وقد بدت كقراءة جديدة بالنسبة لي، للقاريء الذي صرته بعد كل تلك السنوات.

قد يمكن القول أن هذه القصة في شكلها العام هي قصة صراع المسيح مع واجبه أو دوره الروحي كمخلص لبني إسرائيل وللبشرية، وصراعه مع الواجب الثقيل الذي لا يُنجز إلا بمشقة، تبدأ بمواجهة الناس الدنيويين غير المستعدين للإيمان بمملكة السماء التي يعد بها، ولا تنتهي عند آلام الصعود فوق الصليب. إنه موزع بين أهوائه ورغباته كإنسان، وذلك الواجب السامي. لكني وجدت أيضا في صراعاته ومنازعته لنفسه صراع العديد من البشر، بين المسؤلويات غير الهينة من أجل الآخرين، وبين ذاتيهم ورغبتهم بأن يكونوا هم لا ما يريده الآخرون منهم. وهي تستعرض الكثير من المشاهد حول ما تبدو عليه علاقة قائد بأتباعه، حين يدعونه المعلم، لكن توقعاتهم منه أن يكون لهم تابعا مطيعا وخادما ملبيا لرغباتهم.

يكتب كزانتزاكيس قصته هذه بإسلوب على درجة من الشاعرية في التصاوير، وبدرجة من التفصيل في رسم المشاهد، والتقديم لها، وتأتي الحوارات درامية ومسرحية، وبشكل عام لا تخلو من الطرافة والسخرية.

وبطبيعة الحال يأتي بالقصص الأنجيلية المهمة من حياة ودعوة المسيح: اعلان دعوته فوق الجبل، التعميد في نهر الأردن، وبداية الرحلة للتبشير في قرى الجليل. لكنه أيضا يعيد ابتكار مسيحه من خلال أفعاله وكلامه أثناء سرد هذه القصص، وعلى الأخص من خلال ابراز جانبه البشري، مشاعره واضطراب أفكاره. ويبدو لي لافتا تلك المشاهد التي ينتقد فيها المسيح كتاب الإنجيل بالذات، منتقدا متّى (أنا أقول شيئا وأنت تكتب شيئا آخر)، ثم مشيرا إلى بولس حين يقول (لم ينجبك يوسف النجار، أنا أنجبتك) كما لو أن المسيح المصلوب في الانجيل هو اختراع بولس، وأن قصصه وأحاديثه هي ابتكار كاتب الانجيل. أما عن الكنيسة فيقول المسيح مستنكرا الفكرة (هكذا ستصلب الروح.)

بشكل عام كانت قراءة ممتعة وغنية، بما رافقها من بحث و إطلاع على الأماكن والشخصيات والأحداث المهمة التي اقتبسها كزانتزاكيس من التاريخ المسيحي.

إن كازنتزاكسي ليس من أولئك الروائيين الذين يكتبون فقط من أجل ناشر ينتظر أو قارئ متلهف، هو لا يكتب إلا لكي يخرج شيئا ما في صدره، شيء أثقل عليه طويلا و رأى أنه حان الوقت لأخراجه وتقاسمه مع الآخرين.
و صراع الجسد والروح هو من الأمور التي شغلت بال كازنتزاكسي طويلا، بل هي التي كانت مدار حياته كلها و من يقرأ تقرير إلى غريكو أو مذكرات زوجته المنشق يدرك ذلك.
ومن هو أفضل من جسد هذا الصراع؟ إنه بالتأكيد المسيح، فشخصيته الفذة كانت كافية لإلهام كازنتزاكسي لإخراج هذه التحفة الفنية الرائعة
إن من يقرأ الرواية لا يرى فقط المسيح، بل سيرى الصراع الذي يدور داخله هو، داخل كل واحد منا.
إنها رواية تعلم الكثير، ومن لم يتعلم منها فليعد قراءتها، ومن لم يقراها بعد فأنا آسف لأجله.

صفحه ی بیست رها شد. بنظرم به هیچ وجه جالب نبود باوجود این که زیادازش تعریف شنیده بودم

✍

Την πρώτη φορά που θα ανοίξετε ένα βιβλίο του Καζαντζάκη, θα μπείτε σε ένα εντελώς καινούργιο μαγικό κόσμο και θα συνειδητοποιήσετε πως ότι κι αν είχατε διαβάσει τόσο καιρό, ήταν σαν να "παίζατε με κούκλες".
Επιλέγω αυτό το βιβλίο ως αγαπημένο μου από τον Άγιο Καζάντζακο, ίσως και επειδή ήταν το πρώτο του που διάβασα.
Η ιστορία του ανθρώπου που νίκησε τη φύση του για να γίνει Θεός, είναι ότι πιο συναρπαστικό έχει γραφτεί.

رواية مثل هذه تفتح قلبك وعقلك
روحانية بشكل آسر
مقاطع تأسر القلب
وأخرى توجعه كمشاهد ما قبل الصلب
قبل الفصل الأخير تأزمت
انقلبت الأحوال وساقتني الدهشة
كان حالي كحال يهوذا
ليس يهوذا الخائن بل ذلك الذي عانى من تأنيب الضمير

مثل هذا الكتاب قد يغير نظرتك إلى العديد من الأشياء

this is a fantastic book! if you haven't concieved that the Gospels within the Bible and the stories taught in Sunday schools are just that--stories told & retold by humans, just as The Last Temptation of Christ is a story--this book will open your eyes to the idea that history and religion are not facts but interpretations of experience retold by human. The Last Temptation of Christ is more fictional than historical, but it forces you to question your paradigm through which you see and what you've accepted as truth.

O altfel de reinterpretare a Evangheliilor, nu întâmplător a stârnit atât de multe polemici!