This book reminded me a friend of mine, who opened her mouth only to say something smart. It's a pity she opened it too often. I'd call this book a collection of concentrated truths.
উপন্যাসের গন্ডি কতদূর! একটা গল্প বলা পর্যন্ত নাকি একটা দর্শন কিংবা আইডিওলজির দিকে পাঠককে নিয়ে যাওয়া পর্যন্ত? কারো মাথায় বুলেটের মতন একটা উদ্দেশ্য, একটা ভান, একটা নেশা গুঁজে দিতে পারাই কি সব নাকি? নাকি আরও বড়, আরও বিস্তৃত লেখকের জগত, লেখকের চাওয়া, লেখকের ক্ষমতা! জীবন নাকি গল্পের চেয়েও রহস্যময়, গল্পের চেয়েও বড় গল্প, জীবন নাকি ম্যাজিক রিয়াল! তাহলে লেখক কেন শুধু এক ঠুনকো গল্পকার হবেন! কেন লেখক মারা পড়বেন শুধু শুধু চুন সুরকির মতন! লেখক কেন হবেন 'একটা চাপা রাস্তায় চরিত্রদের চাবুক মারতে মারতে নিয়ে যাওয়া কঠিন মুখের শাসনযন্ত্র?' একজন লেখক, একজন সত্যিকারের লেখক নিশ্চয়ই আরও অনেক বেশি দুঃসাহসী, আরও অনেক বেশি ক্ষমতাধর। হয়ত এই পৃথিবীর রাজনীতির ভিতরে লেখক একজন ছন্নছাড়া সৈনিক, যিনি জীবনকে বুঝেছিলেন, ভুল কিংবা ঠিক- আজ যা ভুল, কাল হয়ত সেটাই ঠিক, পরশু হয়ত দুটোই। আর ভুল ঠিকের তফাতটাই বা কী!
"The present era grabs everything that was ever written in order to transform it into films, TV programmes, or cartoons. What is essential in a novel is precisely what can only be expressed in a novel, and so every adaptation contains nothing but the non-essential. If a person is still crazy enough to write novels now a days and wants to protect them, he has to write them in such a way that they cannot be adapted, in other words, in such a way that they cannot be retold." (Immortality।Milan Kundera)
শাহাদুজ্জামান, মিলান কুন্দেরা উদ্ধৃত করেন, "নতুন যুগের উপন্যাসের কাজ 'ডিসকভারি অফ প্রোজ'"।ওইদিকে সন্দীপন ও বলে টলেই দেন- যত্ন নিয়ে পড়ুন আর দেখুন কতটা যত্নে উপন্যাসের ফর্মটাকে ভেঙেছি। তাহলে, থাকবে কী লেখায়? গল্প? দর্শন? কনফ্লিক্ট? নাকি আমাদের বিপন্ন রাষ্ট্রযন্ত্রের বিকল মানুষেরা? উপন্যাসের ফর্ম বলেও কি কিছু থাকবেনা, যেটায় আমরা অভ্যস্ত? মিলান কুন্দেরা পড়তে পড়তে এইসব প্রশ্ন আসে। এইসব প্রশ্ন কিছুটা বিষন্নতার প্রথম পাঠের মতন। মগজে ক্যান্সারের মতন বাড়তে থাকে, ক্রমাগত।
কুন্দেরার একেকটা দিক প্রচন্ড কৌতুহলোদ্দীপক, কুন্দেরা বিষন্নতা নিয়ে চিন্তিত নন, বরং হাসি তামাশাই তাঁর চাওয়া কখনো কখনো মনে হয় অথচ তাঁর লেখা আমাকে বিষণ্ণ করে। তাঁর উপন্যাসের ভেতর যত্র তত্র তাঁর নিজের চিন্তা ভাবনার উপস্থাপনে আমি একমত হইনা বিশেষ- তবে আমার পড়তে মন্দ লাগে না। এর একটা কারণ হয়ত কুন্দেরা একটা ফাঁকি দিয়ে যান, একটা ফাঁকা রেখে যান কথার ভেতর- যেখানে আমি আমার নিজের কথাটা জুড়ে দিতে পারি, নিজের ভাবনাটা ঢুকিয়ে দিতে পারি তাঁর লেখার ভেতর। পাঠককে এত্ত বড় ক্ষমতা দেয়াটা আমার মন্দ লাগেনা।
গল্পের চেয়েও প্রশ্ন করা বেশি জরুরি আমার মাঝে মাঝে মনে হয়- এই নষ্ট সময়ে এটুকুই বরং বেশি জরুরি। কুন্দেরা প্রশ্ন করেন অফুরন্ত। সেসব প্রশ্ন ক্যান্সার হয়ে বাড়তে থাকে। ক্যান্সারের উপশম নিয়ে গবেষণা চলে, কিন্তু আমাদের প্রশ্ন গুলোর উত্তর তো আসেনা। শুধু সময়ের বদলে পুরনো প্রশ্ন নতুন মুখ নিয়ে হাজির হয়। কী দুর্বিষহ!
কুন্দেরার স্টাইলটাও তো একই (অন্তত যে একটা দুটো লেখা আমি পড়েছি) রকম। স্টাইল একসময় একঘেয়ে হয়ে যায়- তা সে যতই নতুন হোক, টিকে থাকে অসংখ্য এটা সেটা জিজ্ঞাসা, জেগে থাকে ক্যান্সারের নষ্ট সেলে।
'And what will your novel be called?' 'Unbearable Lightness of Being.' 'I think somebody has already written that' 'I did, But I was wrong about the title then. That title was supposed to belong to the novel I'm writing right now.' (Immortality।Milan Kundera)
জীবনের নাকি উপন্যাসের মতন কেন্দ্র থাকে! একটা নাকি অনেক? কেন্দ্র যাই হোক শেষপর্যন্ত আমাদের জীবনও তো একটা পরিচিত অন্ধত্বের দিকেই পৌছানোর তোড়জোড়; সেজন্যই হয়ত লেখকদের সব লেখাই আত্মজীবনী শুধু। সব লেখাই একটা বড়, দীর্ঘ, বিস্তৃত জীবনের আরেক অংশ।
در وجود همه ما بخشی هست که خارج از زمان به زندگی ادامه می دهد. . جهان بر لبه یک مرز قرار گرفته است؛ اگر از این مرز بگذریم همه چیز به دیوانگی میکشد. . من نمی توانم از آنان متنفر باشم چون هیچ چیز مرا به آنها پیوند نمی زند؛ من هیچ وجه مشترکی با آنان ندارم. . تنهایی: غیبت شیرین نگاه ها. . آدم می تواند به زندگی خود پایان دهد. اما نمی تواند به جاودانگیاش پایان دهد. . احترام به مصیبت از بی فکری پرگویی کودکانه بسیار خطرناک تر است. آیا میدانی پیش شرط همیشگی مصیبت چیست؟ وجود آرمانهایی که انها را گرامی تر از زندگی بشر می دانند. و پیش شرط جنگ چیست؟ همان مطلب. ......................... عصر مصیبت فقط با انقلاب سبکباری پایان می یابد. .......................... چیزها نود درصد معنی شان را از دست می دهند و سبک می شوند. در چنین محیط بی وزنی تعصب ناپدید می شود. جنگ غیرممکن می شود. . . هرگز به این پی نخواهیم برد که چرا مردم را ناراحت می کنیم، از چه چیز ما ناراحت می شوند، از چه چیز ما خوش شان می آید، چه چیز را مسخره می بینند؛ **تصویر ما برای خودمان بزرگترین راز خود ماست.** . . وقتی دیگر دلواپس آن نباشیم که در چشم محبوب مان چگونه دیده می شویم، معنایش این است که دیگر عاشق نیستیم. . عشق ورزی چون رقص است. . افسوس که در کار عشق با اندک چیزی می توان کسی را پاک ناامید کرد. . رنج پرورشگاه خودمحوری ست. . آنچه مردم را وامی داشت تا مشتشان را به آسمان برافرازند، تفنگ در دست شان بگیرند و آنان را وا می دارد تا برای آرمانهای عدالت خواهانه و غیرعادلانه مبارزه کنند، خرد نیست، بلکه یک روح بزرگ شده است. . وسواس آدم به تصویر خود، ناپختگی محتوم انسان است. . در دنیا ی راه ها و گذرها، زیبایی مداوم است و پیوسته تغییر میکند؛ در هرگام به ما می گوید: "بایست!" . رمان نباید شبیه مسابقه دوپرخه سواری بشود بلکه باید مثل ضیافتی باشد با غذاهای بسیار. . زشتی: بوالهوسی شاعرانه اتفاق. زیبایی: میانگین غیرشاعرانه. زیبایی بیش از زشتی، عدم فردیت و غیرشخصی بودن یک صورت را نشان می دهد. یک فرد زیبا در صورت خویش نسخه بدل آن اصل را می بیند که طراح پیش نمونه ترسیم کرده است، و برایش مشکل است باور کند که انچه می بیند یک خویشتن بی مانند است. . . عشق یا صومعه: با این دو می توانی کامپیوتر خالق را نفی کنی و از آن بگریزی. . قرن ما حق نازسازگاری با دنیا را برای هیچ کس قایل نیست. . اون بدون خویشتن بود؛ و این شادکامی بود. . آنچه در زندگی تحمل ناپذیر است بودن نیست، بلکه خود بودن، است. . بالاترین حد اخلاق عبارتست از بی فایده بودن. . شرم یعنی مقاومت در برابر آنچه آرزویش را داریم، و شرمنده می شویم که آرزوی چیزی را داریم که در برابرش مقاومت می کنیم. . شوخ طبعی فقط وقتی می تواند وجود داشته باشد که مردم هنوز بتوانند مرز بین مهم و غیر مهم را تشخیص بدهند. و این روزها این مرز غیرقابل تمیز شده است. . اگر ما نتوانیم اهمیت جهان، جهانی که خود را مهم می داند، بپذیریم، اگر در میان این جهان خنده ی ما پژواک نداشته باشد، فقط یک انتخاب در پیش رو داریم: قبول کردن جهان به طور کلی و آن را به صورت بازی خود درآوردن؛ آن را به شکل یک اسباب بازی درآوردن. . . یکی از بهترین هایی بود که خوندم و خیلی لذت بردم ولی یک بار خوندنش اصلا کافی نیست و اگه فرصتی پیدا کنم دوباره میخونمش.
ما الذي يمكن قوله عن جوهرة كونديرا؟ ليس ثمة قوالب جاهزة و لا طرق سردية معتادة و لا شيء من هذا القبيل. رواية تبدأ بطريقة عبقرية و مبتكرة و غير مسبوقة إطلاقاً حيث يشاهد كونديرا من شباكه امرأة ستينية تلوّح بيدها لمدرب السباحة بطريقة تضج بالأنوثة ثم يختار لها اسم آنييس و ينطلق برواية سيتواجد فيها غوته بكثرة و همنقواي و كثير من الأدباء و الموسيقيين في أحاديث تنم عن ثقافة مخيفة للأمانة. رواية يجب أن تقرأ على مهل و ذلك لأنها لم تكتب لقراءة واحدة.
If there was one thing I could say to male writers everywhere, it’d be this: if you don’t like women, please just leave them out of your books. Write one of those tried and tested male-struggle novels, heavy with the burden of masculinity or else some kind of adventure novel where you get to show off how great it is to be a man. Whatever you do, don’t write a novel with a woman as your main character, where you assume that said woman will hate women as much as you do.
I started out (beginning with page 15 of this edition) earmarking the page every time Kundera assumes his female protagonist hates women as much as he does: ‘from all sides she could hear the continuous babble of female voices. Eternity as the sound of endless babble: one could of course imagine worse things, but the idea of hearing women’s voices for ever, continuously, without end, gave her sufficient incentive to cling furiously to life and to do everything in her power to keep death as far away as possible.’ One could of course imagine worse things than women simply talking, Kundera: having to read your novels forever, for one.
By page 23 Kundera is assuming that his female protagonist would share in his wish that women who make noise die terrible deaths. Agnes sees a woman riding a motorcycle: ‘it wasn’t the machine that made the noise, it was the self of the black-haired girl… Agnes watched the flowing hair of that blaring soul and she realized she yearned intensely for the girl’s death.’
There are so many instances of misogyny (presented, bizarrely, through the female characters) that I gave up folding the pages. Even aside from those, this book is a mess. There are a lot of different things going on: Kundera himself is in the novel, thinking about writing the characters, who he later actually interacts with. There are many bizarre interludes that don’t really tie in with the novel as a whole, seemingly just thrown in there for the author’s own pleasure (there is one in particular that stands out as grossly unnecessary, when a woman is abused in a subway).
The theme of immortality is present near the start as Kundera imagines various writers and artists throughout history interacting with each other and exploring their legacy. He focuses on the idea of their image separate to them, distorted through interpretations to their work and significance being added to single moments that weren’t important at the time. That’s a decent enough thought, ruined as he beats it to death, going over and over certain images like he is writing an essay for school; it becomes pretty tedious.
The end of the book is just a man thinking about all the women he has had sex with (he imagines one of them crucified and gets turned on by it).
This really seems like the kind of book where a writer has been allowed to just churn something out and had it published with little editing. How it has gained such a following of admirers is clearly beyond me. The worst book I’ve read this year, would not recommend.
A book driven by Kundera's ability to draw you in with his conversation, his story telling, his observations, his characters.
I became interested in his characters, his Goethe, his Catherine, his Agnes, Professor Avenarius, Rubens, even though there was no plot in sight.
His observations about immortality - what is it, what people do to achieve it, how others achieve immortality on your behalf, is it really achievable. There are no concrete answers or at least non that I came away with. Maybe immortality is just an ephemeral concept and like the book itself we run around chasing our tail as we try to grab it.
'على أي شخص لديه ما يكفي من الجنون ليستمر في كتابة الروايات، إن هو أراد ضمان حمايتها، أن يكتبها بطريقة تجعل اقتباسها متعذراً.'
يبهرنا كونديرا، كعادته، برواية خارجة عن المألوف.. سنفونية جميلة ومتكاملة، وحده القادر على إبداعها بحرفية تترك القارئ مندهشا أمام عظمتها.
'الإيماءات هي التي تسخرنا، و تتخدنا أدوات لها و دمى، وتتجسَّد من خلالنا.' 'فبدون الاقتناع بأن وجهنا يعبر عن أنانا، بدون هذا الوهم الأولي و الأساسي، ما كان بمستطاعنا الاستمرار في الحياة، أو على الأقل أخذ الحياة على محمل الجدّ. ولم يكن تماهينا مع أنفسنا كافيا، إذ سيلزمنا تماه آخر، انفعالي، مع الحياة و مع الموت.'
ينطلق كونديرا من إيماءة أنييس لمدربها و هي خارجة من المسبح ليسبح بنا في عالم خارج عن الزمن، عالم نتأرجح فيه - كما الكاتب - بين اليقظة و الحلم، مارين من سحر الإيماءات إلى علاقة الوجه بحقيقة الذات؛ ذلك من خلال مجموعة من المشاهد و المواقف التي وضع فيها الكاتب بطلته أنييس محاولا توضيح أفكارها و منحها طابعا واقعياً.
'لم يكن الأمر يتعلّق بالحب، بل بالخلود'
في القسم الثاني للرواية، بعنوان "الخلود"، يستحضر كونديرا علاقة غوته ببيتينا التي اتسمت بسعي هذه الأخيرة لتحقيق خلودها عن طريق خلود غوته الحتمي. حاول مبدع آلام فارتر احتواء بيتينا و إبعادها عنه و لكن رصاص مسدسها كان قد وصل بالفعل إلى أقاصي خلوده!
جميل كان تمييز كونديرا بين ثلاثة أنواع من الخلود: الخلود الصغير 'كذكرى شخص في أذهان من عرفوه'، الخلود العظيم 'و هي ذكرى شخص في أذهان من لم يعرفوه'، و أخيرا الخلود المضحك و الذي قدم له كمثال الأزمة القلبية التي أصابت الرئيس جيمي كاتر و التي جعلت صورته الخالدة في أذهان الناس هي صورة وجهه المتأثر بالأزمة. 'يتوق الرجل للخلود، لكن الكاميرا تعرض علينا ذات يوم فمه معوجّاً بتكشيرة حزينة، و هذه التكشيرة هي الشيء الوحيد الذي يسرسخ في أذهاننا عنه، و سيتحول إلى كناية تختزل كل حياته'
تعمق كونديرا كثيرا في الحديث عن شخصيات روايته في القسم الثالث، رابطا بذلك فيما بينها عن طريق مجموعة من الفصول القصيرة.. أجد أن أفضلها كانت: 'النظارات السوداء'، 'الجسد'، 'الصورلوجيا'، 'القطة' و 'البروفيسور أفيناريوس'.
عرَّف كونديرا في الفصل الرابع الإنسان العاطفي بكونه الشخص الذي 'بوّأ العواطف مقام القيم' وليس الشخص الذي يشعر بالعواطف. تميز هذا الفصل بحوار رائع بين غوته و همنغواي عن الوجود و المحاكمة الخالدة و متعة اللاوجود!
بدأ كونديرا فصله الخامس بالحديث عن نظرية الصدفة التي صنفها لأربعة أنواع شرَح و شرَّح كل واحدة منها على حدى. كان فصلا لا يخلو من الصدف المبهرة (أُدرجها في صنف الصدف الطباقية التي عرّفها الكاتب 'بلقاء لحنين في قطعة موسيقية واحدة') التي أبدع كونديرا في زرعها لربط كل شخصيات روايته و التي تركتني كالقارئ مندهشا أمام روعتها.
باستثناء بعض الأفكار الرائعة (عن الحدث العابر في شعرية أرسطو و الحب كعاطفة و الضحك!)، لم يعجبني قسم 'المينا'، بحيث كان موضوعه الأساسي هو الجنس و الجماع.
و بما أن كل الرواية بدأت بإيماءة أنييس وهي خارجة من المسبح فكان من الطبيعي أن ينهيها كونديرا، بعد عامين من غوصه في شخصيات حكايته، بإيماءة متميزة أخرى لامرأة خارجة من نفس المسبح. غير أنها هذه المرة كانت إيماءة لورا لأفيناريوس!!
يمكنني القول بكل سهولة أن 'الخلود' هي أجمل و أعمق رواية قرأتها في حياتي.
يبهرني كونديرا في قدرته على تحقيق مبتغاه، أراد لروايته أن تحمل كينونتها الخاصة، بعيداً عمّا كان قد قُدّم سابقاً، أن تصيب مخرج ما بالإحباط قبل اعترافه بعدم قدرته على تحويلها إلى فيلم، ليصيبه الترنّح بين الماضي والحاضر والمستقبل بدوار بحر، وترمي به كل صفحة شاطئاً خالياً من الأفكار ومليئاً بالشغف. إلا أن الأمر لم يكن عند كونديرا بهذه البساطة: كن .. فيكون، فبرغم كونه "إلهاً"، كان ثقل كل "كائن" يتشارك سطراً فيها "لا يحتمل"!
لم يكتف كونديرا بخلق شخصياته وإعادة بعثها مراراً كأله تثير إعجابه فوضى حياة خلقها في سبعة أقسام، بل جعل من الواقعي والخيالي المتماهين فيها يلتقيان ويلتفّان كلّ على الآخر كجديلة فتاة تقع في مفارقة فحواها "الأنا" كلّما التقت عينيها بعينيّ انعكاسها على المرآة تسأله "هل أنت أناي حقاً؟". فهل يتلاقى الخطان المتوازيان فعلاً؟ وهل يترك كونديرا قارئه يشاهد أحد الحتميات تنهار وتتهاوى؟
لعلّ أجمل حوارات الرواية هو حوار "غوته" عندما أخد يروي حلمه لـ "همنغواي" منهزماً وحزيناً بسبب كل من يقرأ في أدبه حياته الشخصية وخلفيته التاريخية، ليسمع من يقرأ هذا المقطع صدى رولاند بارت يصرخ "بالفعل!" بكل ما أوتي من قوة. أغلقت الكتاب عند هذا الحوار وغفوت، لأحلم بكونديرا يهمس في أذن "غوته" في غرفة يكسوها ظلام دامس وهو على فراش الموت: (أمنيتي الأخيرة ان تُحرق كل كلمة كتبتها يدي، فالخلود أخطر التناقضات وأجملها.)
كان هذا العمل (الخلود) لقائي الأوّل بـ (ميلان كونديرا)، ولا أظنّّه الأخير بإذن الله. هل هي رواية؟ لا أراها كذلك! حسب التعريف أو المألوف. لكنّها عملٌ فكري جميل. وهذا ما شدّني إليها جدًّا، وجعلني أقرأها مسمتعًا بالأفكار وأطروحاتها ونقاشها! فهذا الشكل من الكتابة والذي يقوم على جدل الأفكار، وفلسفة اليومي المعتاد هو أكثر الأشكال محبّة عندي. قام النصّ على محاولة فهم الخلود من زواياه المختلفة، باحثًا حول أشكاله التي تغوي البشر، وتجعلهم يلهثون خلفه أو يفرّون منه. وامتلأت صفحات الكتاب بأفكارٍ جميلة متنوعة كثيرة. وأمّا الأسلوب الأدبي (بغض النظر عن تسميتها رواية) فقد أعجبني جدًا. أسلوب قريب ومباشر. ويبثّ تدخّل الكاتب المفاجئ وكأنّه خارج من نصه ليحدث قارئه جوّا من الجمالية والحيوية. ملاحظتان في الجانب السلبي: الأولى رداءة الترجمة في عدّة مواضع. (احتجت الترجمة الإنجليزية) مرتين لأجد المعنى الأبلغ والأدق!! والثانية: الإباحية في الرواية والتي ظهرت كخلفية سلوكية تشغل الكاتب وتملأ عليه فكره، فتطفح على صفحات الكتاب كالطحالب بين الأفكار (وأظنّ أن جفاف الترجمة الأدبي قلّل من فُحش المكتوب).
دیدید خیلی از نویسندهها، برای جذابتر کردن پیرنگ داستانشون، به رمانشون به مثابهی یک پازل نگاه میکنند؟ و بعدش چه میکنند؟ این نویسندهها هر یک به نوعی، سعی بر معرفی و شناساندن تکههای پازل خود به مخاطب میکنند و در انتهای اثرشون (و شاید صرفا در یک نقطه اوج داستان) همه تکههای پازل کنار هم قرار میگیرند و یک کل رو تشکیل میدهند؛ حالا برای هر قسمت از این روال روتین، خلاقیتها و جذابیتهای متفاوتی قائل میشن.
اما میلان کوندرا چیکار میکنه؟ بهصورت نقیضهی ریشخندگونه (parody) و برعکس این کار رو میکنه! میلان کوندرا یک کُل (که همون کل زندگی با جنبههای بیشمارشه) رو برمیداره، به قطعات کوچکتر و کجومعوج و عجیبوغریبی خُردش میکنه و در نهایت، همشون رو در کنار هم و، به ظاهر، به صورت نامنظم ارائه میکنه. حالا این تکهها هرچیزی هستن جز همون کُل (زندگی) و همزمان، هیچچیزی نیستند جز همون کل. این قطعات که کوندرا ترسیم میکنه انگار هیچ پازل و شکل مشخص و متداولی رو نمیسازند، ولی همشون در کنار هم میتونن تشکیلدهندهی تمام پازلهای جهان باشن؛ میتونن هر کُلِ موهومی رو برای شما تداعی کنن؛ میتونن زندگی همه انسانهارو در بر داشته باشن. و معجزه کوندرا در همینه: بازترسیم زندگی موجودی به نام انسان با استفاده از یک رویکرد و کولاژِ پساپازلگرایانه!
جاودانگی همه چیز داره. جاودانگی بیش از هرچیزی، عین چند اثر دیگری که از کوندرا خوندم، خطابهایه فلسفی که در کنارش، چند داستان هم روایت میشه. هرچقدر از درخشان بودن تأملات فلسفی کوندرا در جاودانگی بگم کم گفتم. هرچقدر بگم که توصیفات و کنکاشهای کوندرا در مفهوم جاودانگی، که رنگ و بوی مجیکال رئالیسم گرفته (البته شاید درست و دقیق نباشه گفتن اینکه اینجوریه) و از زبان و حال و روز گوته و همینگوی و دیگران روایت میشه، چقدر خفنه، کم گفتم. کوندرا چطور تونسته انقدر عمیق انسان رو ببینه؟ حیرت، تنها واکنش من به این رمانه. هر بخش از کتاب یک دنیا چیز جالب برای کشف و تأمل داره. ولی بخشهایی مثل فرمان یازدهم، ایماژولوژی، همپیمان گورکنهای خود و... واقعا و واقعا حیرتبرانگیزن. کتاب پر از توصیفات و استعارات فلسفیه که هر یک، بهنوعی منحصربهفردن و حاکی از دید کاملا بینظیر کوندرا به زندگی و دنیای معاصره.
توی جاودانگی کوندرا پایان هر روایتاش رو غیرمنتظره و چریکی(!)، تف میکنه تو صورت مخاطب! نمیتونم اثر دیگهای رو نام ببرم یا متصور شم که نویسندهاش به اندازه کوندرا، استادانه با خطهای داستانیاش بازی بکنه و در عین حال، انگار هیچکدوم قوانین خط داستانی و پیرنگ برای نویسندهاش اهمیت نداشته باشه. کوندرا میسازه و خراب میکنه و خراب میکنه و میسازه و هیچکدوم براش نه ارزش میشن نه ضدارزش.
رمان جاودانگی ( و هر آنچه درونش هست) عین خودِ خود زندگی هستش: هیچکس واقعا معناش رو نمیدونه؛ هیچکس حتی نمیدونه معنایی داره یا نداره. همه سعی میکنند همهکار کنند و به همهچیز چنگ بزنند تا زندگی کنند و جاودانه بمانند. اما شخصیتهای این رمان فقط به این عامه افراد که اشاره کردم خلاصه نمیشن و شخصیتهای خیلی خاصیتری هم داخل کتاب وجود داره.
اما یک چیزی تو فضای این کتاب جریان داره که واقعا لازمه بهش اشاره کنم: یکجور لطافت خاص؛ یکجور لطافت واقعا عجیب. همهی هنجارشکنیها، خشونتها، اعمال جنسی عنان گسیخته و گاها فرای چارچوبهای اخلاقی، تفکرات و تأملات تیره، سرنوشتهای محتوم، جاودانگیهای جهنمی و ابلهانه و هزاران چیز زمخت و یغور دیگه، با یک لطافت و طنازی عجیبی بازگو میشن. کوندرا جوری انسان و تمام انسانیت رو به تصویر میکشه که انگار یک کاکتوس با تیغهای زهرآهگین، بسیار تیز ولی نرم و لطیفی رو داره توصیف میکنه؛ و سرنوشتی جز خشک شدن رو برای کاکتوسها متصور نیست. جاودانگی یه زبری لطیفی داره؛ یه آشوبِ آروم؛ یه درهمریختگی منظم. یه چیزی که کل و جزء اون، در عین مشخص و عیان بودن، انگار گنگه و بدون مرزه و معنایی نداره: زندگی در قالب ابری از احتمالات کوندرایی!
پ.ن1: جاودانگی رو باید ذرهذره مزه کرد. من فکر کنم تا حالا کتابی رو دوبار نخوندم ولی آثار کوندرا (و تا اینجای کار، مخصوصا جاودانگی) رو قطعا باید یکبار دیگه بخونم. من پیشنهاد میدم این رمان رو حتما و حتما با ترجمه کاظمی یزدی بخونید که تقریبا حذفیات خاصی نداره؛ اگرچه که با تطبیقی که من دادم، از نظر کیفیت، باید توقع سطح نسبتا متوسطی از این ترجمه داشته باشید. پ.ن2: این ریویو رو در توالت نوشتم و بیرون از توالت ادیت کردم. اگه چیزی از کتابای کوندرا یاد گرفته باشم همینه که این در توالت نوشتن من یه چیز عادی در دنیای کوندراییه و آدما ممکنه به سادگی، یک ریویو راجع به یکی از مورد علاقهترین کتاباشون رو در توالت بنویسن! به نظرم اگه خود کوندرا بود، یه جستاری هم راجع به نویسندگی در توالت مینوشت. پ.ن3: برای این رمان میتونم مدتهای متن بنویسم و بنویسم ولی به همین ادیت آخر بسنده میکنم و لذت بیحد و حصر حاصل از این رمان رو، برای خودم و آن اهل دلانی که رمان رو خوندن نگه میدارم:)
A motley assortment without any concrete sync and a lot of digressions
It was absolute awe of "the unbearable lightness of being" (The beauty of whose poetic title I will always adore) that made me pick this one up, but I gotta say, that "Immortality" was off-guard. For the most part, the plot seemed to lurk around without any concrete idea or some kind of centralized plot. It was more of a decentralized novel ( if that's the correct word to describe this situation ). No wonder, as Kundera himself mentions in the novel, "A novel shouldn’t be like a bicycle race but a feast of many courses".
But still, I know that this decentralized thing is an indispensable aspect of Kundera's novels ( paradigm example of this is "the unbearable lightness of being") and that there are a plethora of ideas present throughout the book, but in my opinion, Immortality lacks any concrete sync. There were parts, wherein I could relate the concepts but the occurrence of this was low.
On the contrary, although the unbearable lightness of being was also a motley assortment, yet the fizzing emporium of ideas seemed much more germane over there.
Having said all that, I'm still perplexed about how I feel about this book. The first two parts of this seven-part novel were better than the upcoming ones. I feel that towards the fag end, the book got downright irrelevant and just sucks the reader.
Moreover, I found the multifarious, ever-changing complexity of the world around the characters more interesting than the clever lucubrations of the self-satisfied characters themselves.
Coming to the rating, I'm a bit confused as I ain't too sure about how I feel about this book. But, owing to my love for the philosophical fiction of Kundera and a few ideas which were a banquet for the brain, I cannot resist but round my 3.35-star rating to 4. (how I wish yet again, that Goodreads should have a decimal rating system, which would help readers to "precisely" rate a book)