dolorosissimo

Крайна хуманност. Възможно ли е за хуманност да се каже крайна? Аз казвам така за Примо Леви. И аналитична умност пак в най-човешките дрехи.
Не си представям с Примо Леви да ми е скучно, безразлично, средно, непълно.
Всичко е обратното в пълна сила. Сещам се само за още един писател хуманист, който толкова да обичам и ценя (Амос Оз; моля, четете ги и двамата).

Много държа да покажа съдържанието. А чрез цитатите (и б.л.) благодаря и на Нева Мичева (отвергнати, немее, злочести, вопиющо, гнет, изфабрикувам, сащисаха и т.н.).

I. Памет за злината
Цитат от Jean Amery
„Онзи, който е бил измъчван, си остава измъчван […]Сломеният от изтезанията вее няма да е у дома си на този свят. Срамът от свеждането му до нула не може да се изличи. Вярата в света, пропукана с първия удар и разрушена после от мъченията, не се възвръща.“

II. Сивата зона
„Не е чудовище, но не е и обикновен човек, а мнозина около нас приличат на него.“
(Румковски – ръководител на гетото в Лодз)

„За да устоиш, ти трябва много издръжлив морален гръбнак, а този на Хаим Румковски е крехък… но колко устойчив е нашият, на днешните европейци? Как би се държал всеки от нас, ако е притиснат от нуждата и помамен от съблазънта?

III. Срамът
„В момента, в който всеки почувства, че отново става човек, тоес отново носи отговорност, се завръщат и човешките му терзания: заради разпиляното и изгубеното семейство; заради поголовното страдание наоколо; заради собственото му изтощение, сякаш вече нелечимо, окончателно; заради живота, който трябва да възобнови от отломките, често сам.“

„При излизането ни от мрака се разбуди и ни замъчи съзнанието, че са ни стъпкали.“

„Потъналите, дори да имаха хартия и писалка, нямаше да свидетелстват, защото смъртта им бе започнала, преди да срази телата им. Седмици и месеци преди да угаснат, те вече бяха загубили способността да наблюдават, да помнят, да правят връзка между нещата и да се изразяват.“

IV. Общуването
„В паметта на всички нас, зле запознатите с чуждите езици оцелели, първите дни в концлагера са се запечатали в размазани, френетични кадри, пълни с трясък и бяс и лишени от смисъл – щуране на персонажи без имена и лица, удавени в постоянен оглушителен фонов шум, над който все още не изплуват човешки думи. Филм в сиво и черно, със звук, но без слово.“

„Веднъж, скоро след края на войната, ми се случи да използвам най-добронамерено Jetz hauen wir ab, за да се сбогувам след работна среща с няколко учтиви служители на Байер. Все едно казах „Хайде, чупим се“. Погледнаха ме смаяни: думата принадлежеше на езиков регистър, различен от този, в който бе протекъл одевешният ни разговор, и със сигурност не се преподаваше в школските часове по „чужд език“. Обясних им, че не съм учил немски в училище, а в лагер на име Аушвиц, от което произлезе конфузна ситуация, но тъй като бях там в ролята на купувач, продължиха да се отнасят любезно с мен.“

V. Ненужно насилие
Не мога…

VI. Интелектуалец в Аушвиц
„Но разновидностите на животното човек са безбройни и аз съм виждал и описвал хора с рафинирана култура, особено по-млади, които я захвърляха и се опростяваха, оварваряваха и спасяваха.“

За Амери: „Той лично не се смята за евреин: нито владее иврит, нито познава еврейската култура, ционистките идеи не го увличат, в религиозно отношение е агностик. Не се чувства в състояние да си конструира идентичност, която не е негова, защото това ще е равносилно на фалшификация, на маскарад.“

* Това го срещам за втори път и не знам да ли е уместно да копирам тук и цитат от Людмила Улицка:
„Както и да се определят самите евреи, всъщност тях ги определят отвън: евреин е този, когото неевреите смятат за евреин. Затова на кръстените евреи не им правеха никакви отстъпки: и те бяха подложени на унищожение.“

VII.tСтереотипи
„И все пак истината е, че по-голямата част от застрашените семейства (на първо място еврейските) си останаха в Италия и Германия. Да се чудим и да питаме защо, е за пореден път признак на стереотипно и анахронично разбиране на историята, иначе казано – на вездесъщите днес невежество и забрава, които набъбват с отдалечаването на онези събития във времето. Европа от 30-те години на век не е съвременна Европа. Емиграцията винаги е мъчителна, а тогава беше и по-трудна и скъпа, отколкото е сега.“

VIII. Писма от германци
„Моята задача беше да разбера, да ги разбера. Не малката шайка на големите злосторници, а хората от народа, тези, които бях видял отблизо, същите, сред които бяха вербувани есесовците, както и онези, които бяха повярвали, и другите, които не бяха повярвали, но си бяха замълчали, които не бяха проявили крехката смелост да ни погледнат в очите, да ни подхвърлят къшей хляб, да пошепнат човечна дума.“

Levi, "Bunlar da mi Insan" adli kitabinda Auschwitz'de gecen gunlerini anlatiyordu. O tuyler urpertici atmosferde birebir yasamis birinin tecrubelerini okumak yeterince agirdi. Levi, ölümünden 1 ay önce tamamladigi "Bogulanlar Kurtulanlar"da ise aradan gecen 40 senenin sonunda yasadiklarinin bir muhakemesini sunuyor bize. Ilk kitapta Auschwitz'de bahsettigi kisilerin savas bittikten sonraki akibetleri hakkinda bilgi veriyor ve Alman toplumuna "sessiz kalislari" nedeniyle elestirilerde bulunuyor. Kitabin son bolumunde ise, Bunlarda mi Insan'in yillar sonra Almanya'da yayimlanmasinin ardindan Alman okuyuculardan gelen bazi mektuplari paylasiyor. Levi okumayi sevdim. Levi'nin kalemini, olaylari kendi suzgecinden gecirirken dusundurduklerini sevdim. Yakin gecmiste yasanan olaylara daha yakindan bakmak ve bu utanci unutmamak adina her iki kitabin da okunmasi gerektigini dusunuyorum.

Primo Levi fue uno de los primeros afectados por los campos de concentración que escribió un libro al respecto, "Si esto es un hombre", pero la cosa era tan reciente que apenas tuvo recepción real más de una década después de publicada, y entonces se convirtió en un hito. La gente estaba tan ocupada digiriendo su propia experiencia antes que no tenía quizá espacio para escuchar a alguien más. Destaca que describe todo con mucha realidad, pero también con mucha objetividad, tratando de no sembrar el odio gratuitamente, tratando de aprender de la experiencia compartida, tratando realmente de entender cómo se llega a ese extremo sin ignorar los propios obvios sentimientos de rabia y dolor y tristeza.

Ése es el primer libro de la trilogía de Auschwitz, y luego viene "La tregua" que habla de todo el viaje y las experiencias que tuvo desde que lo liberaron hasta que logra volver a su casa, lo que para mi sorpresa toma MESES. Lo escribió pocos años después del otro, y es súper bueno también, además da información de un tiempo del que no se habla mucho.

Y éste es el último de la trilogía, que escribió varias décadas después, y que es más una mirada compilativa de todo lo sucedido. Es un libro bastante filosófico, una especie de ensayo, pero escrito de una forma acertada y BRILLANTE. Habla de temas tan importantes como lo son la postverdad, los estereotipos, la maldad gratuita que hubo y cómo su teoría es que se utilizaba en orden de deshumanizarlos para luego poder matarlos más fácil, y así un montón de cosas más. Un libro que vale mucho la pena leer y que, aunque parecería que no cuenta nada nuevo, igual sigue agregando detalles nuevos que siempre siguen sorprendiendo de lo terribles y escabrosos que fueron, además de una visión general muy elaborada, muy completa.

Pero Primo Levi fue un sobreviviente. Logró volver a su ciudad de origen, Turín, rehacer su vida, e incluso morir allí varios años después. Seguir ejerciendo como químico, pero con el tiempo dedicarse a la escritura y usar su pluma para ayudar a cristalizar de una manera benéfica la experiencia compartida del holocausto, y así más. Es triste que las malas lenguas dicen que al final terminó suicidándose, cerca de los 80 años, saltando del tercer piso o algo así de su casa, aunque otros dicen que se puede haber caído porque estaba tomando remedios contra la presión. Pero, si llegó a suicidarse, de todas maneras alcanzó a dejar estampado su legado con creces.

RECOMENDADÍSIMO.

Forse solo ai santi è concesso il terribile dono della pietà verso i molti (...)

E' da quando ho visitato i luoghi dello sterminio ad Auschwitz-Birkenau che mi chiedo, con maggiore insistenza, come sia stato possibile. Come, ad esempio, fosse possibile la scelta sommaria tra chi dovesse vivere (?) e chi invece no. Come fosse stato possibile consentire la morte di milioni di persone, nel modo più orribile- lontane da casa, private di qualsiasi dignità, uccise senza pietà nelle camere a gas.
Non ho mai trovato una risposta soddisfacente. Sì, certo, possiamo passare ore a parlarne, cercare risposte più o meno equilibrate, sentenziose, precise, storicamente ancorate. Ma non avremo mai la possibilità di cogliere il senso o il "non-senso" di tutto quello che fu. Orrore, disumanità (inumanità), malvagità, organizzazione, fanatismo, paura. Ingredienti, questi, che inevitabilmente avranno fatto parte della ricetta mortale, quella della Endlösung der Judenfrage, ma che di sicuro non esauriscono il campo della ricerca. In profondità c'è di più, molto di più. Cosa? Non lo so con esattezza.

E' proprio grazie alle accurate testimonianze di chi è scampato all'orribile destino che ci è possibile, oggi, riportare la mente e la memoria collettiva a luoghi, tempi, fatti che mai vorremmo si ripetessero in futuro. E' attraverso il dolore di chi i Lager li ha vissuti che possiamo conoscere, in piccola parte, gli ingredienti segreti di quel che fu.

Levi, come dice Walter Barberis in conclusione di questo libro, è un testimone eccezionale. Con I Sommersi e i Salvati tenta di percorrere sentieri insidiosi, "zone grige", inspiegabili vergogne, difficoltà comunicative che inevitabilmente si traducevano in inutili vessazioni. Un lavoro che risente del tempo in cui fu scritto, ossia quello della Guerra Fredda, poiché l'Autore tenta, talvolta, di riconnettere la sua riflessione al tempo (allora) presente.

Oggi però abbiamo uno strumento in più da aggiungere alla nostra cassetta degli attrezzi, con il quale leggere il presente, con i suoi complessi avvenimenti. La velocità con cui oggigiorno i fatti vengono portati nell'agorà delle informazioni, la stessa velocità con cui tali informazioni svaniscono, deve indurci a riflettere a fondo su ciò che accade. Molte cose passano in sordina, eppure sono di una gravità inaudita. Penso, ad esempio, ai centri di detenzione libici (ancora oggi operanti), di cui si parla troppo poco e male. Eppure in quei luoghi dell'Inferno si ripete, in parte, una storia d'orrore e tortura.

Apriamo gli occhi sul presente: è l'unico modo per rendere utile la memoria di quanto accaduto.

Il libro che chiude la trilogia di Auschwitz di Primo Levi, pubblicato nel 1986, a distanza di quasi quarant’anni da n  Se questo è un uomon con cui la trilogia aveva inizio, mi ha colpito soprattutto per la capacità dell’autore di riflettere e farci riflettere, con semplicità e raziocinio, sulle dinamiche della prigionia nei campi. E non solo…

Inizia con:
La memoria umana è uno strumento meraviglioso ma fallace.

Si ragiona infatti sui meccanismi della memoria, ma anche sulla perversa collaborazione, la zona grigia, che i nazisti erano riusciti ad instaurare tra vittime e carnefici. Un esempio tra tutti, le squadre di prigionieri addetti alla gestione dei crematori.

Qui, come in altri fenomeni, ci troviamo davanti ad una paradossale analogia tra vittima ed oppressore, e ci preme essere chiari: i due sono nella stessa trappola, ma è l’oppressore, e solo lui, che l’ha approntata e che l’ha fatta scattare, e se ne soffre, è giusto che ne soffra; ed è iniquo che ne soffra la vittima, come invece ne soffre, anche a distanza di decenni.

Il messaggio di Primo Levi è chiaro e spietato anche quando parla della consapevolezza da parte della popolazione tedesca di quanto avveniva nei lager.

Il “sistema Lager” era così vasto da coinvolgere fabbriche (come la Topf che produceva i forni crematori multipli), industrie chimiche ed un vasto indotto che ruotava intorno a quella vera e propria macchina di morte. Difficile pensare che le persone che lavoravano in questo indotto non capissero lo scopo delle loro attività e che la terribile verità non si diffondesse, almeno sottovoce.

Nonostante gli sforzi per sopprimere le prove materiali degli stermini, quando ormai se ne vedeva la fine, l’enormità della strage è comunque apparsa, in tutta la sua atroce dimensione, ai liberatori degli eserciti vincitori.

Scrive Levi che i militi delle SS si divertivano ad ammonire cinicamente i prigionieri: In qualunque modo questa guerra finisca, la guerra contro di voi l’abbiamo vinta noi; nessuno di voi rimarrà  per portare testimonianza, ma se anche qualcuno scampasse, il mondo non gli crederà. Forse ci saranno sospetti, discussioni, ricerche di storici, ma non ci saranno certezze, perché noi distruggeremo le prove insieme con voi. E quando anche qualche prova dovesse rimanere, e qualcuno di voi sopravvivere, la gente dirà  che i fatti che voi raccontate sono troppo mostruosi per essere creduti: dirà  che sono esagerazioni della propaganda alleata, e crederà  a noi, che negheremo tutto, e non a voi. La storia dei Lager, saremo noi a dettarla.

Sono parole che atterriscono ancora per la ferocia del messaggio rivolto agli inermi prigionieri. E per il fatto che qualcuno continui a dar loro credito.

Ora più che mai, a tanti anni di distanza da quei terribili avvenimenti, non bisogna stancarsi di ricordare quello che è avvenuto e che ha portato un popolo civile e democratico (i nazisti vinsero le elezioni, ricordo) a rendere possibile, e magari in parte condividere, gli orrori ed il propagarsi del Male.

A tragic, sad, very thought provoking collection of essays on the affects of the Auschwitz concentration camp of 1943 and it’s aftermath, written by the author who had experienced the inhuman conditions forty years ago.

The following are some comments made by the author in this book:

The Jew is the guiltless victim, learning to steal and look out for oneself in order to survive. Suicide is rare. “All one’s organism is devoted to breathing.”

“The Germans turned their backs so as not to see it and not to feel touched by it.”

For the Jewish prisoners, not knowing the German language was a very real handicap.

The Nazis inflicted pain, “as an end in itself, with the sole purpose of creating pain, occasionally having a purpose, yet always redundant, always disproportionate to the purpose itself.”

“A cultivated man was generally much worse off than the uncultivated man. He lacked familiarity with the tools and training” a labourer companion had.

So few Jews escaped or rebelled as the German guards were extremely vengeful and ruthless.

A very worthwhile reading experience.

This book was first published in 1986. The author killed himself in 1987.

E' il perfetto riassunto di tutti i grandi temi dell'opera di Levi e il manifesto dell'autore e del suo carattere. Essendo il suo ultimo libro, sono presenti dei commenti alle sue stesse opere precedenti e aneddoti intorno alla loro pubblicazione, ed è molto prezioso leggere le considerazioni di un autore che ritorna sui suoi passi. E' riuscito ad essere un libro in cui si ritrova il Levi di sempre con i suoi già accennati concetti, ma in cui ciononostante si riesce sempre a trovare qualche spunto, riflessione, sentimento nuovo.
Non nasce come scrittore, ma il suo stile asciutto e pregno di profondità e lucidità, mi sbalordisce ogni volta...e penso che in questa sua opera si sia superato: è un tesoro inestimabile di frasi da scolpire nella mente e di pagine da riaprire periodicamente, e non solo il 27 gennaio.
Che orgoglio e che meraviglia le sue parole piene di saggezza.
Mi si spezzava il cuore però quando parlava di persone che scelsero il suicidio: pensare che ha commentato una scelta che (molto probabilmente) ha fatto anche lui mi ha commosso molto.

Bellissime a tal proposito le parole di Barberis nella postfazione:“La sua voglia di verità, di testimonianza, di giustizia, la sua insaziabile ricerca di una spiegazione che permettesse di rendere evidenti gli errori che ogni individuo e ogni popolo avrebbero dovuto in futuro evitare; la sua voglia di una storia esemplare per tutti, convivevano con la mai sopita attesa del ritorno di un’angoscia da cui il sopravvissuto non poteva salvarsi. Neppure Primo Levi, così forte e spesso agli occhi degli altri persino sereno, ne era al riparo. Bruciante, un giorno quell’angoscia prese anche lui, ad ora incerta.”

Link alla recensione: https://www.instagram.com/p/B8BkEQuo3s0/

Careful, complex, painful, and a great challenge (though certainly not the author's intent) to be the kind of person Levi was. That he suffered such horrors and came out with a sincere desire to understand what led to the Holocaust and what happened in the concentration camps, rather than giving into an easy hatred of *all* Germans, is astonishing and something I aspire to in my own significantly lighter struggles. I think "The Gray Zone" should be required reading for all ethics courses, and "The Memory of the Offense," "Shame," and "Communicating" would be excellent additions to a psychology course curriculum.

I expected "The Intellectual in Auschwitz" to touch me more deeply, and was surprised when it didn't. That chapter made me feel a bit uneasy, for reasons I'm having a hard time articulating. I think about it and I always appreciate the particular kind of loss he describes, but always alongside some uneasiness. Maybe later I'll figure out what that uneasiness stems from and why.

This was the most fascinating book relating to the Holocaust I've ever read. It's very open about certain aspects of the psychology and sociology of prisoner life that I've never seen depicted or discussed in films or books on the matter.

Nel centenario della nascita di Primo Levi è ancora più prezioso risentire la sua voce, ripercorrere il suo pensiero, riproporre le sue riflessioni. Quelle compendiate in questa sua ultima opera (1986) sono il risultato di un lungo processo di recupero del fatto storico, nato prima dall’esigenza del giovane scampato al lager di testimoniare e di fare della scrittura terapia, per giungere poi in una continua evoluzione del pensiero ad una sedimentazione ragionata del fatto in sé. Solo una necessaria distanza e la capacità di trattare l’argomento in un mutato scenario umano, storico, sociale ed economico permettono all’uomo che fu prima vittima di accompagnare ognuno di noi nella comprensione del fenomeno evitando le storture che scaturiscono in primis dai truffaldini meccanismi della memoria- in maniera trasversale di quella delle vittime e quella dei carnefici – e in secondo luogo da certe immagini standardizzate che tutti conosciamo (il pigiama a righe, il filo spinato, i forni, le sevizie …) e che rischiano di appiattire il variegato “mondo concentrazionario”. L’opera di testimonianza che ha accompagnato l’esistenza del chimico reintegrato alla vita sociale è stata poi decisiva per questo labor limae perché, nel corso del tempo, ha permesso di chiarire l’inconsistenza delle domande più ricorrenti, sempre le stesse, che gli venivano rivolte dai giovani delle scuole ma non solo. Levi ha avuto il tempo di percepire tutte le fasi che hanno distinto la tardiva “scoperta”, lo studio, la celebrazione, la memoria e lo stesso negazionismo del “fenomeno Lager” e ha avuto l’intelligenza di intervenire con un acuto aggiustamento del tiro, un ripensare il fenomeno stesso in ottica più elevata, di vera comprensione al fine soprattutto di scongiurare il ripetersi di tale abominio. È soprattutto uno scritto che rifugge ogni semplificazione o qualsivoglia manicheismo, fornendo nel frattempo dettagli sconosciuti e in rigorosa sospensione del giudizio. Ognuno degli otto capitoli di cui si compone l’opera permette di affrontare una riflessione sui diversi aspetti che emergono a trattare un fenomeno storico così complesso: la vergogna, la memoria, la comunicazione, la violenza inutile, gli stereotipi in una serie di rimandi culturali che impreziosiscono il pensiero espresso e forniscono eventuali spunti di futura riflessione (è citata per esempio l’esperienza del filosofo Amèry). In conclusione, un’opera necessaria, utile a tutti e raccomandabile soprattutto alla generazione dei Millenial.