Tenía un poco de miedo de escuchar este porque Ensayo sobre la ceguera me golpeó muy fuerte, quizá lo escuché en un momento complicado, pero me dejó llorando en el suelo en un momento. Sin embargo, me pareció un libro tan brillante que sabía que tenía que leer los demás de Saramago.

Durante unas elecciones municipales casi rutinarias ocurrió una anomalía; más del 80% de las personas votaron en blanco. El gobierno busca respuestas y explicaciones, pero la gente no las entrega, no como si fuera secreto, sino que algo lógico. Esto los lleva a tomar decisiones más drásticas creyendo que debe haber un grupo anarquista infiltrado en la población.

"Tu peor enemigo, según la ley de los ciegos, es siempre aquel que está más cerca de ti. Pero no necesitamos estar ciegos para no saber adónde vamos, pensó"

En la primera mitad el libro se enfocó más en narrar el actuar del gobierno, describir el cómo sabían que había algo extraño ese día de votación y luego la búsqueda desesperada por explicaciones. Fue con calma describiendo el día lluvioso y la preparación de los distintos partidos, para ir aumentando poco a poco lo que parecía solo un mal día de elecciones. Siempre con foco en el gobierno y dejándonos a las personas que votaron en blanco como un misterio.

En Ensayo sobre la ceguera el autor hacía un reflejo de la naturaleza humana, el cómo actuaríamos frente esa situación ya sin ley y el cómo algunos solo buscan su propio bien. También retrató lo contrario, el cómo algunas personas se mantienen fieles a sí mismas y a los demás y siempre velarán por el bien común. Ese libro me pareció terrible e incómodo, lo pasé francamente mal durante gran parte, además había una constante tensión por no saber qué iba a pasar a continuación.

"Lo incomprensible puede ser despreciado"

Por otro lado, este libro se sintió menos incómodo y tenso en ese aspecto. Además, como la primera mitad se centró en distintos personajes del gobierno no había mucho espacio a empatizar con los personajes o sentir su dolor. Y aquí está lo interesante, la gente está bien, la ciudad no cae en la anarquía ni en el caos, pero para el gobierno es lo peor que le pudo suceder. Ese contraste y el cómo Saramago va describiendo el actuar del gobierno y su sorpresa continua cuando la gente no actúa cómo ellos esperaban me pareció brillante.

Mientras que en el libro anterior temíamos constantemente por lo que la gente haría, acá pasó lo contrario. No temíamos por sus acciones, porque todos estaban claros y tranquilos, todos hacían lo que creían correcto y los únicos asustados eran del gobierno. Siempre me pregunté qué pasaría si todos decidiéramos votar en blanco como una forma de protesta, no creo que suceda como esta plaga de lucidez, pero me pareció una explicación bastante acertada de la reacción del gobierno.

"Es regla invariable del poder que resulta mejor cortar las cabezas antes de que comiencen a pensar"

Sabía que este libro era una especie de continuación de Ensayo sobre la ceguera, pero no fue hasta la segunda mitad que entendí la conexión con aquel libro. La segunda mitad retomó el tono más cercano de la otra, pues se centró en menos personajes, en especial el comisario encargado de buscar algún responsable al que hacerle cargar la culpa. Dejó de lado el tono más satírico del inicio para centrarse en el humano, en particular, unos humanos a los que ya conocíamos bien.

Resultó interesante el contraste de este libro que, a diferencia del anterior, fue tranquilo y seguro durante gran parte para terminar de una forma tan desesperanzadora. El final fue desgarrador, no por lo que sucedió como tal, sino que por lo que significaba. Fue un final muy latinoamericano de alguna forma, no importa cuantas pandemias de lucidez tengamos, en los momentos importantes siempre termina pesando más lo que digan unos pocos y el resto solo pagamos por ello.

"Qué pretenden conseguir, las manifestaciones nunca han servido para nada, de otra manera nunca las autorizaríamos"

Ensayo sobre la lucidez es un nuevo retrato de la sociedad humana por parte del autor, pero esta vez se enfoca en la reacción humana de un gobierno frente a una anomalía. Se enfoca en cómo en vez de hacer una autocrítica su primera reacción siempre es culpar al otro y el cómo ese pensamiento termina castigando a la personas.

Karamizah. Muhteşem bir karamizah. Kitap boyunca somut bir karamizahla karşı karşıyayız. Gülmeden edemiyorsunuz. Gülmek diyince öyle kahkalarla değil. Hatta çoğu zaman gülümsemiyorsunuz bile. Ama içiniz kıpır kıpır ediyor. "Ya adam demiş ki bla bla bla hahahaah" diyecek birşeyiniz yok. Ama içinizden hep gülüyorsunuz. Her kitabı böyle Saramago'nun. Dünyada ki aptallıkları çok çok iyi gözlemliyor. O kadar sık rastlanan ve yaşanan aptallıklar ki, "sanırım Saramago hariç kimse farkında bile değil bu aptallıkların" izlenimine kapılıyorsunuz. Ve de o kadar iyi anlatıyor ki "ulan ne kadar da aptalız" diye itiraf ederken buluyorsunuz kendinizi. Tabi yalnızca dünyada ki kimseden farklı olmadığını bilebilecek kadar özgüveni yüksek(!) olanlar ancak bunu farkedebiliyor. Adam hepimizle dalga geçiyor.
Saramago'nun baş yapıtı "Körlük'ün" 4 yıl sonrasındayız. Körlük geçmiş gitmiş. Kimse unutmamış ama şimdi herkes kendisini güvende hissediyor. Bir seçim söz konusu ülkede. Yerel seçimler yapılıyor. Ve sonuçlar çok şaşırtıcı. Başkentte hükümette ki aşırı sağ parti (en çokta bu salaklarla dalga geçiyor yazar) %8, muhalefetteki merkez sağ %8 (belkide bunların arasında ne fark varki demeye çalışıyordur Saramago), sol parti ise %3 oy alıyor. Kalan %81 ise boş oy. Yani "beyaz oy". Halk hiç ama hiç organize olmadan, kimse kimseyle konuşmadan, iç güdüsel olarak beyaz oy kullanıyor.
Hükümet tabi hemen, bir telaşla seçimleri yineliyor. Sonuç ise yine aynı. Hatta beyaz oy oranı artıyor.
Hükümet bu sefer teyakkuzda. Hemen sıkı yönetim ilan ediliyor. (Tanıdık geldi mi?) Devlet tüm organlarıyla beraber başkenti terk ediyor. Başka bir şehre yerleşiyorlar ve burayı başkent ilan ediyorlar. Eski başkentte itfaiyeciler hariç hiç bir devlet görevlisi kalmıyor. Polis molis yok. Müthiş bir şehir oluyor hemen burası. Suç yok kabahat yok. Herkes uslu uslu yaşıyor.
Şehrin ders alacağını uman hükümetin umutları yıkılıyor. Hemen bir terror örgütü icat ediliyor. (Tanıdık geldi mi?) Ve bu örgüte karşı önlemler sıkılaştırılıyor. Şehrin etrafı tel örgülerle çevriliyor, giriş çıkışlar tamamen yasaklanıyor. Başkent abluka altında.
Ancak yine de hiç bir değişiklik yok. Halk uslu uslu yaşamına devam ediyor. Hükümet zorda. Ne terror var ne terrorist. E zaten poliste devlette yok ve herşey böyle daha güzel. Hükümet bir şeyler yapmalı.
Derken başkentin metro istasyonunda bir bomba patlıyor. (Tanıdık geldi mi?) Teröristler bomba patlattılar. Tabi bunu yapan yine deletin kendi eli aslında. Şehirde bir panic başlıyor bu sefer. Tüm şehir ayağa kalkıyor ve başlarına geleceklerden endişeli, şehri terketmeye çalışıyorlar. Hani şu tel örgülerle çevrili şehri...
Hükümet bu sefer iyice faka basıyor. Kriz büyüyor.Yüzlerce insan şehrin kapılarında. Başkenti boşaltan hükümet olmak istemiyorlar. Binbir zorluk ve zorlamayla halkı geri çeviriyorlar. Herkes tekrar şehre dönüyor.
Çaresiz hükümete care bir salaktan geliyor gene. 4 yıl once ki körlük belasından hani şu doktorun karısı sayesinde sağ salim kurtulanlardan biri hükümete bir mektup yazıyor ve doktorun karısının gözlerinin hiç bir zaman kör olmadığını ihbar ediyor.
Hükümet bunu öğrenir öğrenmez kadını hemen beyaz oycuların terrorist başı ilan ediyor ve kadını yakalamaları ve sorgulamaları için üç polis memurunu çaktırmadan şehre sokuyor. Bu arada bu üç polis memurunun maceraları müthiş komik. Bu 3 salak acaip komiklerle kadını buluyorlar. Ama kadını bir türlü sorgulayamıyorlar çünkü kadın sadece kör olmamış hepsi bu. E bu da anayasal bir suç değil.
Neyse çok uzatmayayım. Hükümet bir seri katil tutuyor ve cinayetlere başlıyor.Kadının başına ne geldi acaba?
Efenim ağır ağır, sindire sindire okumalı.

I read this book shortly after having completed Blindness. Seeing is a sequel to Blindness.

At first there appears to be little to explicitly link the two books. This book's premise is a subconscious revolution whereby the inhabitants of a city start to behave in a curiously collective manner - 83% of them cast a blank ballot at a general election. This inevitably creates confusion and panic within the government.

Like Blindness, part of my pleasure in this book was due to Saramago's unusual and distinctive narrative style. Again, there are no quotation marks for dialogue, and many long sentences which frequently have a stream of consciousness quality. Characters are never identified by their proper names. Despite this the book is easy to follow.

It took me about 100 pages to really get into this book. It's at around the 100 page mark that the book shifts from being focussed on the government's reaction to the blank votes, to a story involving the main characters from Blindness and some undercover policemen. The book became more absorbing and compelling from this moment.

Saramago poses profound questions whilst providing plenty of his deadpan, wry humour mainly at the expense of hierarchy and bureaucracy. The book holds up a mirror to the modern democratic process; the farcical nature of hierarchy; political spin; and the corruption that inevitably accompanies power. The book becomes more unsettling and disturbing as it reaches its conclusion. That said, there is also a positive message around personal choice and redemption. By the end there is much to ponder, and I think the book would make an excellent choice for a book group to discuss. This is a challenging and original political and sociological satire. Well worth reading.

4/5