n  n

قبل كل شىء عندما تقرأ رواية لساراماجو لامفر من أن تتأمل عبارة الإهداء
المقتضبة فى كل الأحوال
الدالة دوما على فرادة العلاقة بين جوزيه ورفيقة دربه فى سنوات التجلي الأخيرة بيلار ديل ريو
هاهنا الإهداء إلى بيلار ونقطة
وفى باقي الرواياتالكتب غير الروائية تظل بيلار هى أيقونة جوزيه التى لا تتبدل سواء حملت أولي السطور اسمها
"إلى بيلار التى لم تولد بعد حينها،واستغرقت وقتا طويلا للمجيء"
أو توارت رغم أثرها النافذ بين ثنايا الصفحات

***************

يعرف كل قراء جوزيه أنه ملحد
فلا رب ولا دين
ذلك يوجز ببساطة رؤية الرجل وفلسفته التى أخرج عبرها هذه الرواية الممتعة والمختلفة
هو إنجيل ساراماجو عن المسيح
لا الإنجيل كما هو معروف علي لسان ابن الربالإنسان وفقا للمعتقد اللاهوتي الراسخ،،،

يعمد ساراماجو إلى رواية قصة حياة السيد المسيح منذ الميلاد
ما قبل ميلاده بشهور
وحتى لحظة الصلب وإرتداء تاج الشوكالخلاص والصعود للملكوتالإصطفاء والصعود للسماوات،،،

***************



كا قال جوزيه هو يستخدم الأحداث المروية بالفعل فى أناجيل عديدة
لم يوضح ماهو معتمد منها وماهو هرطوقيأبوكريفا
لكن على أية حال فإنه يقرر أن إنجيله يملأ ما بين الفراغات فى روايات هذه الأناجيل
مضافا إليها تأويلاته الخاصة والتى أثارت وقت صدور الرواية سخط الكنيسة الكاثوليكية
ودعت القائمين على جائزة أريستيون الأدبية لرفع الرواية من القائمة القصيرة للروايات المرشحة للفوز
الأمر الذى أثار غضب جوزيه فرحل ليعيش رفقة بيلار فى جزيرة لانزاروتي الإسبانية حتى وفاته المنية هناك عام 2010،،،

***************

بإيجاز يري ساراماجو الأمر كله لعبةخدعةنهم لحيازة السلطة وإخضاع البشر
بدءا من الربالآلهة وصولا للدين والكهنوت عبر الأنبياء والديانات السماويةالرسالية ذاتها وفي روايتنا هذه هي المسيحية تحديدا،،،

الرب التوراتي بصفاته وأفعاله التى وردت في التوراةالكتب الخمسة الأوليأسفار موسي الخمسةالتناخ
هو محل إتهام وغضب ساراماجو
فبسببه هو أو برغبته هو كان إختيار المسيح للتضحية وحمل صليب الفداء
لا لشىء سوي لبسط نفوذه خارج أرض العبرانيين وصولا لجميع الأممالأغيار

يبدأ يسوع ابن يوسف الأريماثيالمسيح لاحقا فى دعوة الناس للتوبة وإظهر المعجزات واحدة تلو الأخري
ليتجمع الناس حوله،فيذيع صيته،وتنتشر تعاليمه وحتي لو كانت حياته وحياة حوارييه الثمن
فالمهم أن يكون للرب ما أراد وقد كان،،،



***************

هذا بإيجاز موجز فلسفة ساراماغو وراء كتابة هذه الرواية
التى يستوقفني فيها مشهدين حواريين مطولين
الأول فى الثلث الثاني من الرواية ص180 تقريبا،وفيه حوار يدور بين يسوع وباستورلراعيالشيطان،

والثاني في الثلث الأخير من الرواية ما بعد ص320 والحوار العميقالمنحرف المغزي كما تراه بين الربالرجل الصالح الأشيب
يسوع الناصريالجليليابن بيت لحم بالميلاد،والشيطانالراعيالصامت والمتواطيء مع الرب فى رغبته
أن يفعل يسوع ما قدر له أن يفعل لتتسع مساحة نفوذه وسيطرتهغوايته للبشر فى كل بقاع الأرض

***************

بطبيعة الحال لست فى حاجة للتأكيد على رأيى الخاص فى كل ما كتبت
المسألة ببساطة أننى حاولت أن أعطي صورة موجزة عن مضمون الرواية
ونزرا يسيرا من الدلالات الكامنة وراء السطور

فيم يبقى تعاملي معها تعاملي مع نص أدبي سأبين فى عجالة رأيي فى أهم عناصره:-

(1)
الحكايةالحبكة هاهنا لسنا أمام حكاية مختلقة أو خيالية فهي سيرةأحداث تاريخية أعاد الكاتب روايتها بنصها غالبا
وخرج على ذلك الإلتزام فى مواضع عدة أبرزها علاقة يسوع بالمجدلية في حدود علمي وحدود الشائع بالطبع
لذلك فليس في الأمر محل لإبراز تميز أو تفوق لافت من عدمه،،،

(2)
الأحداثبنية العمل وتصاعد وتيرتها والتطور الحادث لها كان متميزابطيئا فى بعض المواضع،،،

(3)
لغة ساراماجو وهنا بالطبع أقولها مجازا لأنني لا أقرأ البرتغالية
لكن بالإستناد للنصين العربيالإنجليزى فلغته جاءت متميزة وسلسة فى عمومها،،،

(4)
رسم الشخصيات جاء جميلا ومعبرا
وخصوصا فيم تعلق بيوسف الأريماثييسوعالمريمين بدرجة أقل

(5)
نمط السرد هو نمط ضمير الغائبالراوي الكلي العلمالعليمالمتداخل أحيانا بالتحليل والتعقيب والإحتجاج والتأويل
ما يعني أن صوت ساراماجو كان عاليا واضحا خلال النص بلا مواربة أو تستر،،،

***************

ختاما أعلم أن الرواية أثارت غضبضيقإستياءتحفظ الكثيرين
ولكل الحق المطلق فى التعاطي مع النص كما يحب بالنسبة لي كانت رواية جميلة من الناحية الفنيةالجماليةالأدبية
ماوراء ذلك لا يعنيني وصدقا لم يشغل بالي كثيرا رغم ذكاء وشطح أسئلة وتأويلات ساراماجو

إلا أنه في النهاية يبقي
"مالله لله وما لقيصر لقيصر"

José Saramago (1922 – 2010)

O romance ”O Evangelho Segundo Jesus Cristo” foi publicado em 1991 e é uma das obras mais polémicas de José Saramago (1922 – 2010), considerada blasfema, uma interpretação abusiva dos Evangelhos, suscitou na época uma enorme contestação que foi sendo ampliada pelas reacções dos sectores conservadores da sociedade portuguesa, nomeadamente, a igreja católica.
A “história” intemporal de ”O Evangelho Segundo Jesus Cristo” é conhecida e José Saramago faz a “sua” interpretação, começando pelas origens de Jesus, num relato ficcional, uma “história” alternativa, escrita por um céptico e um ateu, narrada, eventualmente, sob um ponto de vista mais realista, mas igualmente, uma descrição bíblica da vida de Jesus, "ficcionando" e reorganizando vários episódios; talvez, o mais polémico seja o seu relacionamento amoroso, intenso e prolongado, com Maria de Magdala (a Maria Madalena).
José Saramago em ”O Evangelho Segundo Jesus Cristo” perpetua a sua escrita, utilizando magistralmente a ironia, discorrendo sobre a educação e as crenças religiosas, sobre a fé e os sacrifícios associados, numa ficção plausível, onde explora admiravelmente as motivações sociais e psicológicas que levaram Jesus a tornar-se num profeta, associando e relacionando, a culpa e a redenção.
”O Evangelho Segundo Jesus Cristo” não é o melhor romance de José Saramago mas as “conversas” entre Jesus, Deus e o Pastor/Diabo são absolutamente brilhantes e inesquecíveis.
De leitura imprescindível…


”Mil vezes a experiência tem demonstrado, mesmo em pessoas não particularmente dadas à reflexão, que a melhor maneira de chegar a uma boa ideia é ir deixando discorrer o pensamento ao sabor dos seus próprios acasos e inclinações, mas vigiando-o com uma atenção que convém parecer distraída, como se se estivesse a pensar noutra coisa, e de repente salta-se em cima do desprevenido achado como um tigre sobre a presa.” (Pág. 90 – 91)

”O sonho é o pensamento que não foi pensado quando devia , agora tenho-o comigo todas as noites, não posso esquecê-lo.” (Pág. 143)


José Saramago (1922 - 2010) (Fotografia: João Vilhena)

"O Evangelho Segundo Jesus Cristo" é o romance mais polémico de José Saramago e aquele que, indirectamente, o levou a sair de Portugal e a refugiar-se, com a sua mulher Pilar del Rio, na ilha espanhola de Lanzarote (Canárias).



Prémio Nobel da Literatura 1998 - "who with parables sustained by imagination, compassion and irony continually enables us once again to apprehend an elusory reality" - "que, com parábolas portadoras de imaginação, compaixão e ironia torna constantemente compreensível uma realidade fugidia".

Okuduğum en eğlenceli kitaplardan biri, o nasıl bir dil, o nasıl bir akıcılık, o nasıl hikaye anlatıcılığı, o nasıl diyaloglar, vallahi bravo. Yıllardır anlatılan bir masalı öyle güzel aslına uyarlamış ki helal valla amca. Teolojiye kaymış ( gerçi benimki de laf, İsa'yı anlatan bir kitap teolojiden ne kadar uzak kalabilir ki.), mitleri bugünün gözüyle yazmış amcamız. Bir kere tüm mitleri böyle almış yerden yere vurmuş. yani akıl var mantık var arkadaşım deyip sizi sarsıyor kitap ama kesinlikle Hristiyanfobi'ya kaçmamış. Her şeyi İncil'deki sırası ile ama mantık çerçevesinde anlatmış. Kaldı ki ülkesini terk etmek zorunda kalmış zamanında bu kitabını yazınca, yobaz her yerde her devirde yobaz yani. (biz yazsak kesin kafamız kesilirdi gerçi.) İsa daha insan, ( doğal olarak,) Meryem'de daha ana-analarımız olarak ( e ona da doğal olarak,) anlatılmış. Magdala'lı Meryem ( meşhur fahişe Meryem ) ve İsa'nın aşkı adeta Leyla ile Mecnun 101. , Yehuda ise aslında İsa'ya ihanet etmemiş ya la, meğer baya bir tek o bağlıymış esasen. Bir de yani son akşam yemeğini yemediler, Leonardo bey kürledi mi bizi, sanat simsarlığına mı kurban edildik, nedir? ( ay gerçekten meğer bu sahneyi arıyormuşum tüm kitapta düşünsene. bu arada paranteze doyduk. )
Ben mitleri böyle eğlenceli anlatan kitaplara bayılıyorum, Tanrının seyir defteri , mesela, son öyküsü kalbimize bıçak saplasa da genel olarak okurken çok eğlendirmişti beni.
Son olaraki çevirisi inanılmaz güzel, asla bir çeviri hissi vermiyor. Okuyun, okutun bence.

აუცილებლად წასაკითხი წიგნია. ამაზე კარგი ამ თემატიკაზე რაღა უნდა დაიწეროს არ ვიცი.

“აკი მითხარი ძალაუფლებას და დიდებას მოგანიჭებო. მოგანიჭებ, აბა არ მოგანიჭებ? ოღონდაც, როგორც ადრევე შევთანხმდით, სიკვდილის შემდეგ. სიკვდილის შემდეგ რაღად მინდა? იცი როგორ არის საქმე - შენ არ მოკვდები ამ სიტყვის სრული გაგებით, რადგანაც ჩემი შვილი ხარ, ჩემთან იქნები, ჩემ გვერდით თუ ჩემში, ეს ჯერაც არა მაქვს გადაწყვეტილი. მაინც რას ნიშნავს “ არ მოკვდები ამ სიტყვის სრული გაგებით”? ეს ნიშნავს, რომ ქვეყნის აღსასრულამდე აღგივლენენ ტაძრებსა და საკუთხევლებში ისეთ დიდებას, რომ მე თვითონ შევიწროება მომიწევს. ხალხი მე - თავდაპირველ ღმერთს დამივიწყებს; მაგრამ ეს არ არის მთავარი - მცირეს ვერ გაყოფ, დიდს კი არა დააკლდება რა. იესომ მწყემსს გადახედა, მის ბაგეზე ღიმილი შენიშნა და მიხვდა. ახლა გავიგე, რად იმყოფება აქ ეშმაკი: თუ შენი ძალაუფლება სხვა ქვეყნებსა და სხვა ხალხებში გავრცელდება, ამით მისი საბრძანებელიც გაფართოვდება, რამეთუ შენი საზღვრები - არც მეტი არც ნაკლები, მისი საზღვრებია.”

"Deus é tanto mais Deus quanto mais inacessível for"

É sempre difícil começar a escrever sobre um livro de Saramago, sei que nunca vou encontrar as palavras que façam justiça à genialidade do Mestre, mas como começar a escrever sobre o livro mais polémico do nosso Nobel?

Saramago interpreta à sua maneira toda a história de vida de Jesus, desde o nascimento à morte na cruz. Sendo assim, todo o texto é pontuado por muita ironia, pessimismo e crítica. Este é um livro impróprio para cardíacos e crentes fanáticos, mas na minha opinião Saramago nunca desrespeitou a figura de Jesus Cristo.
De forma muito lúcida, o autor mostra como Jesus sempre foi a vítima do próprio Deus, aliás Saramago consegue humanizar Jesus Cristo, de uma forma que eu nunca tinha percebido. Saramago critica o Deus da Bíblia, um autoritário de primeira linha, ávido de poder. Já Jesus é-nos apresentado como um ser humano falível, cheio de dúvidas e incertezas, que também comete erros.

"Kendini sevmediğin sürece hiç kimse değilsin, bedenini sevmediğin sürece Tanrı'ya ulaşamazsın."

"Hor gören bir Tanrı'yla yaşamanın ne demek olduğunu anlaman için kadın olman gerekir, ve şimdi sen, seçilmiş kişi olarak yaşayıp ölmek için, bir adamdan fazla bir şey olmak zorundasın."

Saramago en sevdiğim...

M-am simțit cumva vinovat să o citesc în această perioadă a postului mare însă am încercat să o privesc doar ca pe o născocire a unui scriitor ateu în căutarea unor răspunsuri.

Ultimele 100 pagini au adus pentru mine cele 5 steluțe. E o carte interesantă.

Din nou, păcat că abordează dialogul virgulă, continuare, virgulă. E un stil greoi și enervant.

Se ao tempo de «Caim» Saramago lembrou que o Deus do Velho Testamento não é de fiar, é certo que a velhacaria, o egoísmo e a mesquinhez do Deus Pai não são igualmente dignas de fiança.

Em 2011 a Igreja repudiou uma belíssima obra que era na realidade uma bonita homenagem imerecida: «Habemus Papam» de Nani Moretti. E naturalmente que muito pior festa da espuma (raivosa) eclodiu aquando da publicação deste livro. Com efeito, «O Evangelho Segundo Jesus Cristo» é uma espécie de «Habemus Papam» escrito pelo Roberto Saviano. As sacanices caprichosas do Deus que é suposto ser amor mas é só autoritarismo egoísta e rancoroso, a manipulação do incauto «gado ovelhum» pela via da culpa e da invenção da falta primordial a expiar pela eternidade, as bizarras contradições dogmáticas, etc, são a perdição inelutável dos súbditos deste déspota omnipotente, e só a verdadeira humanidade, mesmo quando perde (porque ser humano, aqui, é sempre perder), liberta.

Não consigo classificar.
É um livro inegavelmente corajoso e audacioso para a época em que foi escrito e tem passagens absolutamente fantásticas, como a conversa de Jesus com Deus e o Diabo.
Infelizmente, tenho um problema com o registo bíblico e não consigo sentir o mesmo que os outros sentem a lê-lo.
Devo admitir que criei uma expectativa de um livro muito mais revolucionário em termos de conteúdo. Imaginei quão extraordinário teria sido ler uma história alternativa de Yeshua, sem sobrenaturalidades... mas, enfim... apesar de ser uma história menos poética do que a do Novo Testamento, ainda assim a figura de Jesus vai cumprindo o que é suposto acreditar-se, salvo exceções interessantes.
Espero que venha a ser um daqueles livros que crescem, com o tempo, na memória.

A escrita tclássica de Saramago, narrando em rápida sucessão os eventos da vida de Cristo num tom profundamente satírico e com algumas interacções entre personagens verdadeiramente hilariantes.
Contudo, além da escrita típica a que o autor já habituou os leitores, o livro acrescenta pouco ao debate teológico e recicla ideias e críticas já infinitamente descritas na literatura com mais profundidade e subtileza.

Sorprendente la riscrittura in chiave laica della figura di Gesù, dalla nascita nella stalla alla morte sulla croce. Dubbi, paure, tormenti, angosce, ma anche gioie e piaceri di un uomo in tutto e per tutto “umano”. Ho adorato l’incontro con il diavolo, la sua figura così nettamente contrapposta a quella di Dio, ma in modo diverso da quello cui siamo abituati.
Un libro che è un gioco di ribaltamenti: di personaggi, di ruoli, di parole.
Brillante il discorso di Gesù alla fine del libro.
Da rileggere.

Che cosa sarebbe il bene se non esistesse il male? È necessario un Dio dove non c'è il dolore? Queste sono alcune delle domande poste da José Saramago. Ci invita a conoscere un altro punto di vista della vita di uno dei pilastri della Chiesa cattolico-cristiana e ci fa riflettere sugli altri motivi per cui "Dio" sacrifica suo figlio.
Dissacrante.
Dopo una prima parte un po’ più lenta, anche perché ci si deve abituare allo stile unico e meraviglioso dell’autore portoghese, il viaggio di Gesù prende ritmo fino a una ultima pagina da incorniciare. Da rileggere.