I read The Death of Ivan Illyich not only because it is the work of brilliant Leo Tolstoy, a genius whose every prose cuts through my heart, but also because Dr. Wayne Dyer once said that reading this book at 19 completely changed his thinking. As if that were not enough, I fondly remember how my mom read this book as part of an English class assignment in college; she went to college at the same time as me (I was so proud of her, by the way), and Tolstoy even had my mom talking about this book to her family!

The Introduction by Ronald Blythe is a must-read. It is sad to learn about the inner turmoil and conflict that Tolstoy himself had around death, and the precious time of his life he wasted obsessively worried about something that we humans can neither fathom nor explain. Tolstoy himself was the opposite of his main character, Ivan Illyich, in that the latter never wasted any time thinking about an inconvenience such as death until it were upon him, and yet both men were terrified of it to no end.

Ivan Illyich is anything but likable - it's not his terrible flaws as much as his lack of all good and decent human traits. In a way, he is disturbingly neutral, neither negative nor positive and therefore, not terribly likable. But you don't exactly read Tolstoy for his warm and fuzzy characters. You read him for the way he describes the depth and breadth of human experience, and it may be the same reason you might want to avoid Tolstoy altogether because he pulls you in deep and hard and makes you think about his message long after you have closed the last page of the book!

We simply refuse to think - really and truly think - about our own mortality. Even if we study the subject of death, it is a subject of study and no more. And when death happens to someone else, we go through the usual motions of grief and sympathy but ultimately, we are relieved that it was someone else and not us facing that eventual end.

I warn you, it is particularly hard to put it down after the quiet and proper life of Ivan Illyich gets interrupted with an imperceptible pain on his side that first nags at him and then grows so large that it is all he can think about. As the pain grows, Ivan Illyich grows impatient with himself and becomes disconnected from society. His whole life turns into a series of battles: Him versus the pain, him versus the doctors, him versus the wife and the colleagues, and him versus It - It being this impending death that no one talks about but everyone fully expects of him.

The ultimate highlight of the book is when Ivan Illyich hears an audible voice of his soul talking back to him in response to his incessant questioning of why this is happening to him. He questions why he has to die and the voice says what do you want and he answers that he wants to live and the voice asks, live how? And that's when it happens.

And that is the question we will all have to answer at the end of our own precious life - yes, yours and mine too will come to an end someday and there is no coming back to this point in time to relive, re-do and have a second chance.

Tolstoy may have written "The Death of Ivan Illyich" to help us better cope with our own eventual death, but for me, this book was a wake-up call to embrace life even more fiercely than before, and to live for what really and truly matters and that we define in our own ways.

(این ریویو را من برای درس اخلاق پزشکی می‌نویسم و بنابراین از دوستان گودریدزی بخاطر اظهار فضل‌های موجود در آن عذرخواهی می‌کنم!)

داستان تولستوی ماندگار است چون درباره‌ی نقصان علم پزشکی در قرن نوزدهم روسیه نیست (که از درمان یک آپاندیس عاجز بودند‌‌ و دارویی برای هپاتیت نداشتند). و نیز درباره‌ی چگونگی رنج کشیدن یک بیمار در حال مرگ نیست.
داستان تولستوی از انسانی سخن می‌گوید که خواهان یافتن معنا برای دردش است‌. و پاسخ؟ هیچ معنایی در کار نیست!
در نیمه‌ی اول داستان، تولستوی با طنزی گزنده سبک زندگی بورژوایی قرن نوزدهمی را به سخره می‌گیرد؛ آن انتظار برای ترفیع و موقعیت اجتماعی، آن دوستی‌های کاذب، این مبنا بودن ثروت برای تعیین خوشی و غم، ازدواج‌های بی‌عشق و طبقاتی، تئاتر رفتن‌ها ‌و مهمانی‌های از سر پز، و شغل‌هایی که برای فرار از تنهایی انتخاب می‌شوند.
و شاید همین --به تعبیر من-- «زندگی نااصیل» است که در روزهای قبل از مرگ، ایوان ایلیچ را به این نتیجه می‌رساند که زندگی بی‌حاصلی داشته.

برای ایوان ایلیچ، قضیهْ بیماری کبدی نیست، بلکه خود مرگ است‌. (و برخلاف تفسیرات معمول این داستان، بنظرم ایوان ایلیچ از همان ابتدا مرگ را می‌پذیرد و کشاکش انکار روانکاوانه‌ای در کار نیست.)
در مقابل، برای دکترها هم، «انسان بودگی» ایوان ایلیچ مهم نیست، بلکه خود بیماری اصل است (تشخیص بین آپاندیس و هپاتایتیسْ دغدغه‌ی ذهن پزشکان است و نه زندگی ایوان ایلیچ).

و اما نکته‌ای که داستان تولستوی بسیار بر آن تاکید می‌گذارد، مفهوم تنهایی دم مرگ است. تولستوی، برخلاف نوربرت الیاس، تنهایی دم مرگ را محدود به بعد فیزیکی صرف نمی‌کند؛ بلکه می‌گوید فرد محتضر نیازمند همدم است. و آن هم نه همدمی‌کردنی مصنوعی (مثل تیم درمان یا خان��اده‌ی وی)، بلکه کسی که از سر حقیقت با او مواجه شود: «بله تو داری می‌میری، و مهم نیست سال‌ها نوکرت بودم، بلکه حالا من بدنی سالم دارم و همین مرا برتر از تو قرار می‌دهد.» و ارتباط با همین بدن‌های سالم راستگو است که حس زندگی را در ایوان ایلیچ زنده نگه می‌دارد.
در عوض، زندگان، برای فراموش کردن ترس از مرگ، آرزوی خلاصی از بدن ناقص همسر/پدر/همکار را دارند (که یادآور اضمحلال قریب‌الوقوع خودشان است).

بعد از ده سال به تولستوی برگشتم؛ آن هم با ترجمه‌ی کاظم انصاری که زحمت نسخه‌ی جنگ و صلح مرا هم او کشیده بود.
پرسپکتیو سوم شخصی که بر ذهن همه‌ی اشخاص داستان احاطه دارد. گاهی جزییات بسیار کوچکی را تعریف می‌کند و گاهی --بنابر اتوریته‌ی خودش-- یک واقعه‌ی ظاهرا مهم را تنها با یک فعل توصیف می‌کند و تمام. به عبارتی در داستان روسی، راوی حرفی برای گفتن دارد و همین باعث می‌شود نکاتی از قصه را تعریف کند که مناسب پیام مدنظرش است.

Non voglio dilungarmi troppo sulla capacità stilistica di Tolstòj: ci sono un sacco di saggi e di critici per quello. L'aspetto di questo libro su cui mi voglio soffermare è la potenza narrativa dell'opera, capace di farmi coinvolgere dai protagonisti di questi racconti come poche altre volte mi era successo.
La morte di Ivàn Il'ic racconta dell'impotenza umana di fronte alla morte, quell'acerrima nemica che da sempre gli umani cercano di evitare fino all'ultimo. Nel primo capitolo un personaggio esterno, tale Petr Ivànovic, si reca sul letto di morte del giudice Ivàn, un vecchio collega: "sul volto aveva un'espressione che pareva dire che quel che occorreva fare era stato fatto: e fatto bene" (Tolstòj 2010, 7). Ed è vero: Ivàn Il'ic, morente a 45 anni, aveva sempre compiuto una vita regolare e dignitosa; fin dal secondo capitolo un narratore esterno ci racconta la storia del protagonista: Ivàn aveva successo sul lavoro, si era fatto una buona famiglia, si concedeva qualche frivolezza, giocava a carte... insomma, si era creato una sorta di routine. Ma un giorno il giudice si rese conto che qualcosa non andava: prova degli strani dolori, e ciò lo rende irritabile, al punto da far scricchiolare i rapporti (già in qualche modo inclinati) con la moglie e con la famiglia; successivamente, Ivàn Il'ic avrà una situazione analoga sul posto di lavoro.

Evitando di rivelare tutto il contenuto della trama, ciò che mi ha stupito maggiormente è la capacità di questo racconto di far immergere il lettore nel crescente delirio del giudice. Quando si capisce che la malattia in questione è qualcosa di più grave di un semplice male passeggero, il giudice tenta in tutti i modi di guarire, ma scopre molto presto che ogni tentativo è inutile: si lascia quindi prendere dallo sconforto "e vivere così, al limite dell'annientamento, doveva farlo da solo, senza nessuna persona che lo comprendesse e ne provasse compassione" (T. 2010, 41). Qui cala una pesante sentenza: "ognuno è solo nel proprio dolore". L'indifferenza, o meglio, la totale insofferenza della sua famiglia nei confronti della malattia toglie ogni singolo barlume di speranza a Ivàn Il'ic. Abbandonato ai propri pensieri, il protagonista si lascia andare a riflessioni che sono più grandi di una singola esistenza. I temi trattati ora non sono più il rene o l'intestino cieco (presunte genesi della malattia di cui soffre) ma la vita e la morte, e più quest'ultima si avvicina, inesorabilmente, più il giudice tenta a tutti i costi di aggrapparsi alla vita, rimproverandosi, magari anche ingiustamente: "Forse non ho vissuto come avrei dovuto? Ma come è possibile, se ho fatto tutto come si doveva?" (T. 2010, 65)
In effetti, Ivàn Il'ic ha rispettato perfettamente i canoni della consuetudine di un uomo abbiente del XIX secolo: una bella casa, una donna di bella presenza, il successo sul lavoro, i figli studiosi... Eppure... C'è qualcos'altro oltre a questo, ed il nostro protagonista scopre la tenebrosa verità verso le ultime pagine, guardando la moglie:
"Gli abiti di lei, la sua struttura, l'espressione del suo viso, il suono della sua voce, tutto gli diceva un'unica cosa: 'Non è come dovrebbe essere. Tutto quello di cui hai vissuto e vivi è menzogna, inganno, che ti nasconde la vita e la morte'." (T. 2010, 71)
Questo passaggio, così trascendente e filosofico, riporta la rabbia a Ivàn Il'ic, il quale si è accorto (decisamente troppo tardi) che la sua vita poteva (e forse doveva?) essere molto differente.

Ho apprezzato molto anche gli altri racconti della raccolta, ma ho deciso di analizzare quello che dà il titolo per un semplice motivo: questo, ad oggi, è il mio racconto preferito in assoluto. Non mi era mai capitato di trovare un racconto che, in così poche pagine, sapesse coinvolgermi (e persino istruirmi, perché no) come questo.

Got me really excited to work until I die.

Takeaways:
Family Happiness: great cynicism on marriage
Death of Ivan Ilych: life is without purpose
The Kreutzer Sonata: sex and desire is the root of all evil
Master and Man: maybe life does have purpose