A small group of US/English/European characters living as bystanders to a brutal regime in Haiti. They are aptly called Smith, Brown and Jones. It's a time where anti-communist governments will receive US support not matter what human right violations they inflict on their people.
This is a typical GG black satire where alcohol, sex and corruption are the goals of the ex-pats, the under privileged are considered sub-humans, and power resides with the crazies.

" ‘Any news of the Baron?’ It was the name some gave to the President as an alternative to Papa Doc – we dignified his shambling shabby figure with the title of Baron Samedi, who in the Voodoo mythology haunts the cemeteries in his top-hat and tails, smoking his big cigar. ‘They say he hasn’t been seen for three months. He doesn’t even come to a window of the palace to watch the band. He might be dead for all anyone knows. If he can die without a silver bullet."

So far, The Comedians is my favourite Greene novel and probably the one proving most difficult to review.

The story of Smith, Jones, and Brown - which incidentally starts like a joke - strikes a perfect balance between comedy created by what seems to be light-hearted ignorance and the tragedy that arises out of the other, darker side of the story which is revealed only through one of the three, the main character, Brown.

Knowing a little about the historical background to the story's setting - Haiti during the rule of Papa Doc Duvalier - helps, but even without such this information, Greene strikes a perfect balance between the desperate and the comical. The references to voodoo and the haunting figure of Papa Doc just emphasize that bleak irony that shines throughout the story.

"Now that I approached the end of life it was only my sense of humour that enabled me sometimes to believe in Him. Life was a comedy, not the tragedy for which I had been prepared, and it seemed to me that we were all, on this boat with a Greek name (why should a Dutch line name its boats in Greek?), driven by an authoritative practical joker towards the extreme point of comedy. How often, in the crowd on Shaftesbury Avenue or Broadway, after the theatres closed, have I heard the phrase – ‘I laughed till the tears came.’ "

Review first posted on BookLikes: http://brokentune.booklikes.com/post/...

I love the novels styled by Graham Greene as 'entertainments' - Travels with my Aunt, The Quiet American and Our Man in Havana - so I was really looking forward to reading this one. Set in Haiti under the Papa Doc dictatorship, it offers all the quintessential Greene ingredients: an exotic location, an illicit love affair and a liberal dose of political intrigue.

Unfortunately, this novel is not one of Greene's best. It is not clear what it sets out to be: As a dark comedy, it's not funny; as a political thriller it fails to engage and as a realistic novel portraying life in Haiti it is only sporadically successful. Moments of verisimilitude and vividness are mixed with scenes where the crude scaffolding behind the stage is all too visible. Even Greene's trademark Catholic guilt is presented here only half-heartedly, as if the author himself was struggling to take it seriously.

A generous sprinkling of Greene's polished aphorisms and the lively descriptions of Haiti, a beautiful, tormented, hopeless land, were the highlights for me. Recommended for Greene devotees only.

Μέτριο.
Πολύ μέτριο.

Our lives are spent creating our own realities by mixing facts and beliefs together. The result may be plausible but it certainly is not real. And who can blame us? This very mixture helped us to survive. Fact: the lion is stalking me. Belief: if I run to that place, I will live. And so societies are born, careers are made, and we survive all because we acted on the facts at hand in conjunction with our beliefs in an outcome.

At times, however, the mixture becomes grossly imbalanced. Our beliefs are transformed into virtual facts within our minds and our actions become distorted. We, as the actors on our own stage, never know the difference, but others (devoid of our own overdose of belief) see our actions clearly. And what they see is often times confusing, foolish, sad, and ultimately comical.

Greene uses this aspect of human nature to craft a story that highlights the differences between how his characters see themselves and how they see each other. However, Greene goes a step further in this novel by suggesting that one final transformation is required in order to ultimately see the comedy in the actions of others, that being the loss of compassion.

Greene takes a somber and deliberate approach to his work. He creates characters that warrant compassion due to the circumstances in their lives and he lets us see how these circumstances lead to their imbalances of belief. And through this process, Greene lets us know that while we may ultimately see the comedy in the actions of others, the price we pay for the transformation is a bit of our own humanity.

I believe that Heller knew of this transformation and used it masterfully within the pages of Catch-22; the difference being that Heller deconstructed comedy and invoked a state of compassion in his readers. Greene, however, deconstructs compassion and lets his readers feel the price for comedy.

I was looking for a novel about Haiti - which brought me to my first Graham Greene novel. Really enjoyed his dialogue, his characters, especially our primary narrator, Mr. Brown. Haiti under the rule of Duvalier is a land in turmoil. Mr. Brown has been on a business trip, hoping to find a buyer for the hotel he recently inherited from his mother. He returns to Port-au-Prince on a Dutch ship - during the voyage he meets Mr. and Mrs. Smith, Mr. Smith was an unsuccessful presidential candidate running against Truman on a platform of Vegetarianism; and Major Jones, a British/Indian ex-pat with more imagination than true life experiences. The three of them form a bond - the Smiths spend a few nights in Brown's hotel while Mr. Smith tries to discuss building a vegetarian center in Haiti and Major Jones has to talk his way out of being arrested.
Mr. Brown tries to navigate his life in a Haiti controlled by a corrupt government and determine if there is any future in his relationship with the wife of the Uruguayan Ambassador. Mr. and Mrs. Smith decide to take their vegetarian platform to the Dominican Republic, Major Jones learns he needs to leave Haiti before he is imprisoned.
Interesting story - and a good break for me from the crime/thriller novels that usually populate my TBR shelf.

3.75 stars

My enjoyment while reading this 292-page novel was somewhere between his "Brighton Rock" (3.5) and "The Honorary Consul" (4) so I added .25 for it. First published in 1966, the novel seemed uninteresting in its first one third so I had no choice but kept going and gradually found that it was arguably enjoyable, that is, we can enjoy it if we don't mind its various characters who, willingly or unwillingly, involve in Haiti under the rule of Papa Doc, especially the Tontons Macoute, his notorious secret police. However, it starts with the key characters named Brown the hotel owner, Smith the innocent American and Jones the British former soldier who are on their way across the Atlantic to Haiti by the Medea, a cargo-ship of the Royal Netherlands Steamship Company.

From its title, I think it's more interesting (the author might have thought and decided on it) for his readers to read a novel titled "The Comedians" rather then "The Tragedians" since it seems to denote humorous episodes or amusing people instead of sad or suffering ones. According to the title, so who are the comedians? As for this query, the mentioned trio should deserve the honorary role as the central characters whose dialogs and actions are occasionally intermingled with amusing and semi-horrible episodes, for instance, when they introduce themselves:

'You must forgive me,' Mr Smith replied with courtesy, 'but I don't touch alcohol.'
'I don't touch it myself,' Jones said, 'I drink it,' and he suited the action to the words. 'The name is Jones,' he added, 'Major Jones.'
'Pleased to meet you, Major. My name's Smith. William Abel Smith. My wife, Major Jones.' He looked at me inquiringly, and I realized that somehow I had lagged behind in the introductions.
'Brown,' I said shyly. I felt as though I were making a bad joke, but neither of them saw the point.
... (pp. 4-5)

Suggested by the purser to disguise as a woman, Jones who is on the run has no choice but to obey and this is his appearance, an unwillingly de facto comedian in that critical situation, as narrated by Brown:

He went down the gangway on my arm. The skirts were so long that he had to gather them in one hand like a Victorian lady picking her way across a muddy street. The ship's sentry stared at us agape: he hadn't known there was a woman aboard, and such a woman, too. ...
We walked slowly arm in arm to the place where I had left my car. 'You're holding your skirt too high,' I warned him.
'I was never a modest woman, old man.'
'I mean the flic can see your shoes.'
'Not in the dark.'
... (p. 219)
And it's a relief to read on his mission's success:
'My dear,' the ambassador said, 'let me introduce you - this is Mr Jones. Our first refugee.'
'Mr Jones!'
'Major Jones,' Jones corrected them both, lifting the scarf from his head as though it were a hat.
Martha leant over the banisters and laughed; she laughed till her eyes filled with tears. ... He smiled up at her and said, 'In the women's army, of course,' and I remembered the girl called Tin Tin at Mere Catherine's who, when I asked her why she liked him, had said to me, 'He made me laugh.' (p. 222)

To continue ...

Super Middleweight Greene. Planted smack dab between his tendencies, plotted dark as pitch. I dare say that humor alone doesn’t remove one from the conversation of ‘serious’ literature; I advance that a tragedy hinges upon the scalar relativity of light being present to appreciate the spectacularity of all that darkness. Comedy is the inverse of that. And that is what Greene trades in here—comedia del vodou.

Advice: read Brown as Bogart. I did, and it is a simply fantastic lens-noir.

Αντιλαμβάνομαι πολύ περισσότερο την ουσία του Ensam τώρα, ειδικά μετά τους Θεατρίνους. Ενδιαφέρον βιβλίο, κολλητικό, παρήγορο, συγγενικό μου, φρέσκο, κυνικό και όμως παλιό, ξεφτισμένο και πλούσιο, σα να γράφτηκε τώρα μόλις, ή πριν εκατό χρόνια. Λέει ο Γκρην πως γεννηθήκαμε και προετοιμαζόμασταν για μια ζωή τραγωδίας κι ωστόσο όλα τα συστατικά δημιουργούν συνεχόμενες και συνεχιζόμενες σκηνές κωμωδίας. Απόλυτα εξοπλισμένοι και γαλουχημένοι για να αντιμετωπίσουμε το δράμα, είμαστε λίγοι, ρηχοί, ψεύτικοι, ακατάλληλοι για την κωμωδία. Αντιμετωπίζουμε τα σοβαρά με γελοιότητα και κυνισμό στα γελοία δίνουμε όλο το βάρος και την έγνοια μας. Είμαστε γελοιοπρεπείς. Αναμένουμε διαρκώς κορδωμένοι την υπέρτατη φράση σοβαρότητας για να λάμψουμε και χάνουμε την ουσία σε κάθε εισπνοή και σε κάθε εκπνοή. Κατηγοριοποιούμε τους άλλους σε συναφείς συναδέλφους στις δικές μας θεατρικές παραστάσεις και κομπάρσους ή πρωταγωνιστές άλλων ειδών, τους οποίους πασχίζουμε να κατηγορήσουμε για υποκρισία ή ασυνέχεια, περνώντας στο ντούκου την όποια γνησιότητα τους μας είναι ξένη, ή πολύ υψηλή.

Τα ταξίδια που δεν είναι δικά μας τα προτιμούμε σε καμβάδες κακοφτιαγμένων απομιμήσεων για να χλευάσουμε, να εφησυχαστούμε, ή αριστουργημάτων ώστε να αισθανθούμε ασφάλεια απ’ την απόσταση μ’ εμάς. Όλοι διαλέγουμε τις υποκρισίες, τα φρονήματα, τα ιδανικά μας, ακόμα όμως και τα σημεία που μένουμε άφωνοι απ’ τη βαναυσότητα ή που λέμε αρκετά. Ως εκείνη τη στιγμή όμως που μένουμε ακλόνητοι συνεχίζουμε τις διαρκείς κωμωδίες και τα μικροδράματα, ή τα ιμιτασιόν δράματα προσπαθώντας να πατάμε σε μισές ειλικρίνειες που κρύβουν το φόβο της ρηχότητας και των ματαιοτήτων μας κι έτσι προχωράει ώσπου να παλέψουμε ή να πεθάνουμε μωροφιλοδοξώντας για την κορύφωση που ακόμη δεν ήρθε να μας στέψει.

Ένας κόσμος βαναυσότητας, αρρωστημένου αέρα όπου ζουν όλοι, είναι αναγκασμένοι να ζουν σε αυτή τη συνθήκη και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επιβιώνουν. Ένας μόνιμος περιβάλλων χώρος που χρωματίζει τα μικροπάθη και τα πταίσματα κάθε ύπαρξης. Άλλοτε επιβάλλεται κι άλλοτε απλά παραμένει., με την ανοχή όσων θα μπορούσαν να το αλλάξουν και την παραίτηση όσων δε μπορούν μέσα σε μια πασαρέλα από ευκαιριάκηδες, πλιατσικολάγνους, κ@λωμένους, αδιάφορους, ωραιολόγους που δε διστάζουν στην παραμικρή καταπάτηση ενός προσωπικού ορίου ευτελούς, αλλά δικού τους που καθιστά τη ζωή τους πολιτισμένη στο γαλουχημένο μέτρο της καθώσπρέπει ζωής ώστε να ξεχάσουμε την πολιτισμένη φάσα τους στιγμιαία για να κυλιστούν μετά εντονότερα και περισσότερο σ’ αυτή από κάλπικες τύψεις, χωρίς να μπορούν να δουν ότι ο αναβρασμός τους θα μπορούσε να οδηγήσει σε κάτι πραγματικά καλό.

Όλος ο κόσμος είναι θεατρικά όμορφος για τον outsider που μόλις εισβάλλει και τον κατακτήσει, τον υφαρπάξει και μια μόνη λεπτομέρεια δημιουργήσει ασυνέχειες σ’ αυτό που συνήθισε να βλέπει ή να κάνει αποδεικνύοντας τη σθεναρή άρνηση αναγνώρισης πως η ρουτίνα μας δημιουργεί ασφάλεια όσο κι αν την κατηγορούμε, αμέσως αφηνιάζει, γκρεμίζεται, ψάχνει τρόπο να ενώσει πάλι τα άκρα, να τα μπαλώσει κι άμα δε μπορεί τα κάνει λάβαρο, όνειρο και στο μεταξύ βυθίζεται σε άλλες λεπτομέρειες συνέχειας, σε άλλες ρουτίνες, έτοιμος να δεχτεί ως κάποιο βαθμό και τη χειρότερη κατάσταση αρκεί να παραμείνει εκεί, στους ίδιους διαδρόμους, στις ίδιες συνθήκες, στην ίδια κατάσταση, να μην αλλάξει, να μην αλλαχτεί. Γιατί στην πραγματικότητα δεν πιστεύουμε σε τίποτα έξω απ’ ότι παρέχει το καλό μας και δε μας νοιάζει να βοηθήσουμε κανέναν αν αυτό δε μας εξασφαλίζει πως εμείς θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε ως εκθέματα σε ένα μουσείο χωρίς να αγγίζουμε, ούτε ν’ αγγιζόμαστε για χάρη της προσωπικής γαλήνης, της ανάγκης περιχαράκωσης ώστε να περιφρουρήσουμε τη νωθρότητα μας, τη μαρμότα μας, την ειδυλλιακή εικόνα πως δε δαπανούμε μια ολόκληρη ζωή σε ασημαντότητες για τα λίγα λεπτά που θα άξιζαν όσο πενήντα χρόνια επανάληψης.

Ίσως θεατρινισμός να είναι κι ο αριβισμός, η ματαιοδοξία, η μωροφιλοδοξία μας. Τι πειράζει αν σκονιστούμε, η σκόνη δεν έχει χρώμα. Αρκεί να γεμίσουμε τις τσέπες μας, να ξαλαφρώσουμε στο ιδρωμένο κορμί κάποιας υποταγμένης στην εξουσία μας για μερικές δεκάρες και να γευτούμε την αίγλη των επιφανών υποκριτών και νικητών, των βάναυσων. Είναι τόσο διεγερτική η εξουσία, τόσο επιτρέπει ένα εύρος παιχνιδιών που καθιστά κι εμάς πολυδιάστατους, όσο και … διπρόσωπους.

Θέατρο είναι να γίνεσαι μάρτυρας μιας σπουδαίας πράξης, να τη νιώθεις που σε ζεσταίνει όσο μικρή κι αν είναι, όσο ατελέσφορη αποδειχτεί, αρκεί που είναι έξω απ’ το εγώ, αποκλειστικά έξω απ’ το εγώ και να λες πως δε φτάνεις, θα ήταν ισάξια ίσως του πατέρα που θα ήθελες να είχες και να μη βλέπεις πως απλώς δε νοιάζεσαι για να νοιαστείς, δε νοιάζεσαι για να γίνει αυτή η ζέστα μόνιμη, δε νοιάζεσαι να δεις πόση ανακούφιση υπάρχει στη βοήθεια που σου προσφέρουν ώστε μ’ αγαλλιασμένη χαρά να προσφέρεις κι εσύ. Το θέατρο βρίσκεται στο να μη βλέπουμε πως ο ανθρωπισμός υπάρχει, δεν είναι μια λέξη, ή μια θεωρία, ή γνώρισμα των ιεραποστόλων, είναι στο λερό εργάτη, όσο και στον πλούσιο Αμερικανό που σκορπάει χρήματα στους ζητιάνους.

Γελοιοπρεπείς είμαστε όλοι. Τι χρειάζεται για να γίνουμε αυθεντικοί; Ένας πόλεμος που θα μας στερήσει τα δεδομένα; Μια γυναίκα που όταν μας φύγει σε μια βίαιη ησυχία συνειδητοποιούμε πόσο πολύτιμη υπήρξε; Υποκριτές, τυφλοί και μισάνθρωποι. Μισάνθρωποι από αδιαφορία. Ξυπνάει το ενδιαφέρον μας μόνο μέσα σε μια συγκινητική ιστορία, ίσα για να κομπάσουμε σε άλλους ή τον εαυτό μας και να εφησυχάσουμε αυτό που δεν πέθανε ακόμα, απ’ το χέρι να το πάρουμε και σ’ ένα στρώμα πάγου να το αποκοιμίσουμε πάλι, ως την επόμενη ωραία ιστορία που οικειοθελώς θα θελήσουμε να μάθουμε, ή θα προσκρούσει με βία, έξαφνα πάνω μας.

Ίσως η ουσία βρίσκεται ακριβώς σ’ αυτό που διατυπώνεται στη σελίδα 342, πως υποκρίνομαι σημαίνει δραπετεύω. Το θέατρο είναι η ονειροπαγίδα όπου παύουμε να είμαστε αυτό που δε θέλουμε, μας παίρνει το κύμα σα να βρισκόμαστε μέσα στη θάλασσα. Απομακρυνόμαστε αλλά όχι πολύ, ούτε άγαρμπα, ή με βία, παρασερνόμαστε προς τα ρηχά ή τα άπατα ανάλογα τι προσδοκούμε. Έπειτα θέλουμε να πλατύνει αυτή η ονειροπαγίδα, να κατακλύσει τα πάντα. Είναι τόσο εύκολο με λίγες λέξεις που βεβαιώνουν τα ανύπαρκτα που δεν αντέχουμε να επιδιώξουμε, βλέποντας πως τα πιστεύουν οι άλλοι ίσως γιατί θα τα πίστευαν για μας σαν αληθινά, πειθόμαστε και νιώθουμε ωραία σ’ όσα μοιάζουν για αλήθειες μέχρι τη στιγμή που η πόρτα κρίνει στο σιωπηλό σπίτι μας, σα μια αυλαία που πέφτει και μένουμε με το περίβλημα μας να πετάγεται όπως κοχλάζει το παχύρευστο υγρό την ώρα του βρασμού, εκείνο το πλατύ αργό μπραφ, που μοιάζει επικίνδυνο, φοβιστικό, θα μπορούσε και να μας τραυματίσει κι ύστερα μένουμε γυμνοί μέσα μας.

Θεατρίνος είναι αυτός που αντιμετωπίζει τον εαυτό του και την κάθε σχέση του ως σκετς πάνω στη σκηνή, ως ξένο αντικείμενο για παρατήρηση και περιχαρακώνεται πίσω απ’ την εγωκεντρική αδιαφορία του με φόβο να αντιμετωπίσει – αναγνωρίσει τον εαυτό του, μήπως ανακαλύψει σ’ όλους αυτούς τους πόλους για τους οποίους ποτέ μα ποτέ δε θα μπορέσει να ξαναζήσει στιγμές χωρίς πάθος και πίστη, απορρίπτοντας κάθε άλλη πρόταση, όταν οι … ‘’χρωματισμένες μπάλες’’ των πίστεων ή των απιστιών παύουν να αιωρούνται και σκάνε στο πάτωμα τζούφιες.

Σπουδαίο μυθιστόρημα που απογειώνει τη σκιαγράφηση χαρακτήρων σε ένα άλλο επίπεδο. Λιτό, γρήγορο, ασυγκράτητο και παθιασμένο. Συγγενικό του Ρεμάρκ, του Τερζάκη, του Σοπενάουερ, του Κόνραντ. Από τα τρία βιβλία που διάβασα αυτή την περίοδο είναι το μοναδικό που αξίζει τα 5 αστέρια κι ατόφια. Κρατήστε αυτό, αν θέλετε. Οι συλλογισμοί μου παραπάνω είναι δικοί μου, χρωματισμένοι απ’ το βιβλίο όσο κι απ’ τη ζωή και τις γνώσεις μου. Μπορεί να είναι λάθος, ή ανοησίες. Αλλά το βιβλίο αξίζει.

This a dark novel yet there’s plenty of black humour in amongst some gruesome scenes.
Brown, Jones and Smith are three men who meet on a boat to Haiti.
Brown, the narrator, owns a hotel in Port-au-Prince.
Major Jones is more of a mystery, he may be a war veteran or just a braggart.
Smith, is “the presidential candidate”. American, he and Mrs Smith want to spread vegetarianism, to end “acidity” and therefore violence.
Are they major players or just comedians on the great stage of life?

Haiti is under the control of “Papa doc” Duvalier, and his violent secret police, the Tonton Macoutes.
There’s murder, corruption, political repression and in this Cold War era the CIA backs this murderous regime supposedly as a bulwark against communism but of course there’s plenty of profiteering.

“The ambassador said, ‘Come on, cheer up, let us all be comedians together. Take one of my cigars. Help yourself at the bar. My Scotch is good. Perhaps even Papa Doc is a comedian.”

Wikipedia says “Duvalier attacked The Comedians in the press. His Ministry of Foreign Affairs issued a brochure entitled, "Graham Greene Demasqué" (Finally Exposed). It described Greene as "A liar, a cretin, a stool-pigeon... unbalanced, sadistic, perverted... a perfect ignoramus... lying to his heart's content... the shame of proud and noble England... a spy... a drug addict... a torturer."”
That is funny!

Graham Greene viajou pelo mundo para criar as suas excelentes histórias e, sabe-se que esta obra, publicada em 1966, deixou o ditador do Haiti profundamente transtornado. A verdade sobre o que se passava neste país não transparecia totalmente para o exterior e os EUA preferiam ignorar as atrocidades cometidas: mais importante que os atropelos aos direitos humanos, era que os ideais comunistas não se espalhassem e cimentassem na zona. Estávamos em plena guerra fria.

Smith, Jones e Brown são então personagens fictícias que se movem num ambiente negro e real - na "República de Pesadelo" de Papa Doc. Um país onde grassa a miséria, dominado pelo medo e pelas metralhadoras dos Tontons Macoute, com um povo iletrado e ignorante, dado aos rituais primitivos e repugnantes do vudu.
Mr. Brown é o personagem principal e o narrador. É um homem desencantado ( "uma crença é uma limitação ") e também o proprietário de um hotel decadente em Port-au -Prince, espelho das dificuldades que o país enfrenta diariamente.
Mr. Smith , americano, é um político idealista e ingénuo que não chega a perceber totalmente a magnitude e a gravidade de muitas situações , a avaliar pelas suas reações / ações. A sua incompreensão e ingenuidade prejudicam mais do que ajudam. Uma crítica à sua nação ? Sem dúvida.
Mr. Jones, ou antes, o Major Jones, que é adorado por ( quase ) todos, é muita coisa e coisa nenhuma. Contudo, vai conquistando a simpatia de todos, inclusive a do leitor. Protagoniza a cena mais hilariante desta história.
Green mantém a ambiguidade destas três personagens por muito tempo, talvez porque o terreno armadilhado e incerto em que se movem os obriga a serem cautelosos e desconfiados. No entanto, perante situações perigosas surge sempre, entre eles, o espírito de entreajuda, da qual sobressai uma ousadia invulgar e uma coragem espantosa. Olhar de frente para os óculos escuros de um Tonton Macoute era, por si só, um grande atrevimento, quanto mais ousar "passar-lhes a perna". A estes, o que lhes falta em inteligência sobra- lhes em brutalidade e , quando a corda da desgraça é puxada até aos limites, a vida destes estrangeiros transforma-se numa " confusa comédia " . Quem os leva até ao extremo da comédia é Duvalier. Como poderia ele aceitar este livro?

Excelente história !

A second reading, 5*.
Storytelling of unparalleled mastery, blackest humor imaginable, a great tale of jealousy and intrigue, the tumultuous historical events of Papa Doc's reign of terror in Haiti, totalitarianism, brutality and corruption, human weaknesses, cynicism and fatalism, the smidgen of hope, innocent naivete, all this and more.
"We should not complain about too much of being comedians, it's an honored profession. If only we could be good, the world could gain at least a sense of style. We have failed - that's all. We are bad comedians, we are not bad men."
Greene slays.