«Α! Ορίστε, λοιπόν, κάντε το! Τι έχω να κάνω άραγε σ’ αυτόν τον κόσμο; Οι άλλοι πασχίζουν για πλούτη, δόξα, εξουσία! Εγώ δεν έχω επάγγελμα, εσείς είστε η αποκλειστική μου ασχολία, όλη μου η περιουσία, ο σκοπός, το κέντρο της ύπαρξής μου, των σκέψεών μου. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσάς, όπως δεν μπορώ να ζήσω χωρίς τον αέρα του ουρανού! Δεν νιώθετε τη λαχτάρα της ψυχής μου να ανεβαίνει προς τη δική σας και να γίνονται αναγκαστικά ένα κι ότι εγώ πεθαίνω γι’ αυτό;»

Στην Αισθηματική Αγωγή ο Φλωμπέρ παραδίδει μαθήματα ματαίωσης και αφοσίωσης μέσα από την αφήγηση της ζωής ενός φιλόδοξου νέου, του Φρεντερίκ Μορώ. Ο Φρεντερίκ συστήνεται με έναν ευκατάστατο έμπορο τέχνης, τον Ζακ και τη σύζυγό του Μαρί, σαν ύμνος στην τυχαιότητα. Από εκείνη τη πρώτη στιγμή ερωτεύεται τη Μαρί και θα συνεχίσει την αγαπά αδιάλειπτα, αιώνια, απραγματοποίητα.

Πρόκειται για ένα έργο που τους ικανοποιεί όλους (εντάξει όχι τον Henry James), τους απόλυτα κυνικούς, τους παθιασμένους ιστορικούς, τους ιδεολόγους που πάσχουν από ρομαντικά ιδανικά, τους πολέμιους, τους ειρηνιστές, τους κουραστικούς μαχητές του λόγου, τους λάτρεις των τεχνών, τους δίκαιους ρεαλιστές και τους αρρώστους ερωτευμένους.

Οι απαγορευμένες σχέσεις μεταξύ Φρεντερίκ και Μαρί είναι το σάλι που έρχεται να σκεπάσει το σύμπαν του Φλωμπέρ, δηλαδή τη πλοκή, όσο προβάλει περήφανα πόσο δουλεμένο είναι μέχρι τη τελευταία λεπτομέρεια γύρω από την επανάσταση του 1848, τη παριζιάνικη ζωή και τις βαθιές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές της μεσαίας τάξης, κάτι που λειτουργεί διακριτικά κάτω από τη μύτη του αναγνώστη σαν μουσικό κουτί, μέσα από εκφράσεις και ροφήματα της εποχής. Καθρεπτίζεται με απαξίωση και ακρίβεια ο ρόλος του χρήματος και η δουλικότητα των ανθρώπων στην άμορφη αυτή εξουσία, μέσα από την εξαφάνιση και την επιστροφή των προσώπων, ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση εκείνο το φεγγάρι.

Οι περίπλοκοι χαρακτήρες είναι γεμάτοι ελαττώματα, ορατά μέσα από το μακροχρόνια σχεδιασμένο πορτραίτο τους: Η μητέρα και η Μαρί είναι οι πιο αθώες μιας και ερμηνεύτηκαν λιγότερο διεξοδικά, σε αντίθεση με τους άντρες πρωταγωνιστές (και τις ‘ανήθικες γυναίκες’) όπου στους περισσότερους υπερίσχυσε η ματαιοδοξία, η δειλία και ο νεανικός αυθορμητισμός. Συγκινητικά τα τελευταία κεφάλαια, όπου οι ήρωες ωριμάζουν και η ματαίωσή τους αποκτά πιο ρεαλιστική επίγευση, όπως και οι ίδιες οι περιγραφές γίνονται πιο μαλακές, στερούμενες προηγούμενή πολυλογία, ως κλείσιμο μιας εποχής.

.
محل و زمان وقوع داستان : پاریس، اواسط قرن ۱۹م.

معرفی شخصیت‌های داستان(همراه با دخالت‌دادن نظر شخصی):
فردریک مورو : مرد جوانی از اهالی روستای نوژان، که شخصیت اصلی رمان است و کتاب بر محور احساساتِ نه چندان باثبات وِی می‌چرخد.

مادام آرنو : همسر آرنو. زنی پاکدامن و نجیب و فیگور ایده‌آل برای فردریک. تا جایی که فردریک تنها میخواهد بیچاره‌وار عاشق او بماند. بطوریکه وقتی مادام آرنو به قصد تسلیم‌ نزد فردریک می‌رود، فردریک وی را پَس‌ می‌زند چون نمیخواهد به تصویر ایده‌آل‌ش از خانم آرنو خدشه‌ای وارد شود.

رزآنت : مارشال. اصطلاحا، courtesan، فاحشه‌ای که مشتریانش کلاس‌ِ بالاترِ اجتماع‌اند. رزآنت به نظر من ملموس‌ترین و ترحم‌برانگیز ترین شخصیت داستان است. رزآنت معشوقه ی آرنو، دلمار، فردریک و آدری است.

مادام مورو : مادر فردیک. در نوژان زندگی می‌کند.

مادام دامبروز : همسر آقای دامبروز و زنی سطح بالا، اجتماعی، باسیاست و کمی مغرور. نماد تمام چیزهایی که درباره ی زنان اشرافی و سطح بالای اجتماع می‌گویند.

کاترین : همسر اصلی باباروک که بچه‌دار نمی‌شود. وقتی مادر واقعی لوئیز می‌میرد، کاترین جای مادرش را برایش پر کرده و دایه و مراقب وی می‌شود. (النور مادر واقعی و خدمتکار پیشین باباروک است).

سیسیل : دختر آقای دامبروز. در ابتدا قرار است با سیزی ازدواج کند. اما نهایتا احساسات نوجوانانه‌ش بر وی چیزی شده و فرد دیگری را به ثروت عظیم دامبروز ها می‌رساند.

واتناز : دوست و همکارِ سن‌بالای رزآنت. واتناز در جریان کتاب، معشوقه ی دوساردیه، دلمار و احتمالا آرنوست. به شدت به رزآنت حسودی می‌کند و سعی در خراب کردنش دارد.

آرنو : در یک کلام، تاجر است. ولی مدام شکست‌خورده و شغل عوض می‌کند و معرفی کننده ی اصلی فردریک به دایره اجتماعی پاریس است.

چارلز دلوریه : رفیق گرمابه گلستانِ فردریک. از کودکی در روستای نوژان تا جوانی در پاریس و میانسالی، باز در نوژان. شاید بتوان دلوریه را دوستی وفادار برای فردریک در نظر گرفت که در تمام مراحل زندگی علی‌رغم بدقولی‌ها و پشت‌خالی‌کردن‌های فردریک، دوست او باقی‌ماند. ولی به نظر شخصی این‌جانب، دلوریه فردی سودجو و به‌شدت سواستفاده‌گر بود.

اوسونه : ژونالیستی که پای فردریک رو به خانه ی آرنو باز می‌کند. فردریک با وی در جریان یک شورش آشنا می‌شود و بعدها، اوسونه مدیر مسئول یک مجله ی هنری-فرهنگی می‌شود.

پلرن : یک نقاش بی‌خاصیتِ گنده *وزِ زیادی وسواسیِ همیشه شاکی از بی‌عدالتی جامعه و قدرنشناسی مردم و هنرنشناسیِ دوستان :)). بعدها عکاس می‌شود. البته پلرن در طول داستان در پی یافتن معنای "زیبایی"ست که شاید همین مفهومِ نمادین، موی نازک مهمی در رمان باشد.

بابا روک : همسایه ی خانه ی پدری فردریک. فردریک در بازه‌ای، قرار است با دختر بابا روک، لوییز، ازدواج کند. لوییز دختر نامشروع باباروک از خدمتکاری‌ست که بعدها با ازدواج با آن خدمتکار به وجود تنها دخترش مشروعیت بخشید. همسر اول باباروک بچه‌دار نمی‌شد. بابا روک با دامبروز ها نسبت دوری دارد.

آقای دامبروز : بانکداری ثروتمند که فردریک به شدت علاقه دارد به محفل وی راه یابد.

سنکال : معلم ریاضی و دوست دلوریه. فردریک از سنکال خوشش نمی‌اید و فقط چون دوست دلوریه‌س تحمل‌ش می‌کند. همه‌ش آویزون این و اونه که بش کار بدن. عقاید چپ داره. از سرمایه و سرمایه‌داری متنفره

مارتینون : دوست هم‌دانشگاهی فردریک، که برخلاف فردریک دانشگاه را با موفقیت به پایان رسانده و تبدیل به وکیلی موفق می‌شود. کمی فرصت‌طلب است و با نزدیک کردن خود به خانواده ی دامبروز به سعادت ابدی می‌رسد :))

مارکیز دو سیزی : ویکنت، دوست ثروتمند فردریک که سر شامی در خانه ی دامبروزها به خانم آرنو(درهیاب ایشان) توهین کرده و باعث دوئلی بین خود و فردریک می‌شود.لژیتیمیسته. بعدها به شدت مذهبی می‌شود.

دوساردیه : پستچی‌ای ساده، و صادق که فردریک به همراه اوسونه در جریان شورشی در ابتدای کتاب با وی آشنا می‌شود. دوساردیه و مردانگی و صداقتش، مورد علاقه‌ترین شخصیت کتاب برای من است.

دلمار :هنرمندی بازیگر و خوش‌قیافه. که هم دل رزآنت و هم دل واتناز را برده‌است.

آقای آدری : همسایه ی پیشین آرنو که مراقبت از رزآنت را بر عهده گرفته.

رژمبار : زیاد میره مغازه ارنو. شهروند یا هموطن میگن بش، همه‌ش مست میکنه و میخوره کاری‌م‌ نمیکنه ولی آرنو دوستش داره.

نقل‌قول :
"به ماه میانه ی تابستان زنان رسیده بود. دوره ی هم تامل و هم مهربانی. زمانی که پختگی آغاز می‌شود و نگاه از شعله‌ای عمیق‌تر رنگ می‌گیرد. زمانی که قوت دل با تجربه ی زندگی می‌آمیزد. و در آخر های شکفتن‌ها، وجودِ کامل لبریز از غنا و زیبایی‌اش موزون می‌شود. هیچ‌گاه تا این حد صفا و مدارا نداشته‌بود." (میانسالی به بیانِ زیبای فلوبرت)

"پاریس بود، پاریس! زیرا در ذهن او هنر، دانش و عشق (یعنی چنان که ممکن بود پلرن بگوید، سه چهره ی پروردگار) فقط و فقط به پایتخت وابسته بود."

"آرشه‌ای به پوپیتری خورد و رقصنده‌ها آماده ی رقصیدن شدند." (این قسمت بعد از بازگشت مجدد فردریکِ سرخورده به پاریس نوشته شده و به زیبایی نشانه آغاز دوباره ی ماجراهای پاریسی‌ست.)

"برخی آدم‌ها هرچقدر که میل‌شان بیشتر باشد، عمل کردن برایشان ناممکن تر میشود. بی‌اعتمادی به خودشان دست و پایشان را می‌بندد، ترس از خوش نیامدن از پا درشان می‌آورد؛ وانگهی، عواطف ژرف به زنان نجیب می‌ماند : از افشا شدن می‌ترسند و عمری سر به زیر زندگی می‌کنند."

"با تعمق در شخصیت دیگران شخصیت خودش را ازیاد برد، که این شاید تنها راه رنج نکشیون از دست خویشتن باشد."

"همچنان که رزانت از همه معشوق‌هایی که داشته بود حرف نمیزد تا ارزشش را در نظر او بالاتر ببرد؛ چرا که با نزدیکانت‌ترین رازگویی‌ها همیشه محدودیت هایی است که از شرم بیجا، یا ظرافت، یا ترحم است. نزد دیگری یا خودت به ورطه‌هایی، منجلاب هایی بر میخوری که از پیش رفتن بازت میدارند؛ گو این که این را هم میدانی که اگر پیش بروی آن یکی درکت نمیکند؛ بیان دقیق آنچه بخواهی دشوار است و از همین روست که بندرت می‌توان با کسی  بِکَمال یکی شد."
.........
تربیت احساسات یک رمان بی زمانه، البته برهه‌های زمانی متن داستان مشخصه، ولی احساسات، شاید درمورد قرن حاضر حتی بیشتر از زمان وقوع داستان صدق کند.
داستان ۳۷ سال از زندگی فردریک مورو، از سال ۱۸۴۰ تا اخرین صفحه ی رمان، سال ۱۸۶۷.
فردریک مورویی که با به دست آوردن هرچیز و هرکس دچار رخوت و سستی میشود و ناگهان علاقه به اون کس یا چیز رو از دست می‌ده و دیگه سرگرمش نمی‌کنه. یک آدم دمدمی مزاج، سطحی، و به شدت احساساتی. دروغ‌گو.
فلوبرت به زیبایی تونست یه شخصیت خاکستری بسازه. شخصیتی که علی‌رغم احساس نزدیکی به او، میتوان در برخی مواقع بسیار دوستش داشت و در برخی مواقع در عین تنفر از او، به شدت برای او دل سوزاند و ترحم کرد.
یکی از موضوعات عجیب و جالب برام، گرایش ناگهانی دو سه تا از شخصیت‌ها به مذهبِ تقریبا افراطی بعد از جریان انقلاب است.
فلوبرت از محبت‌هایی می‌گوید که با ستایش خود گوینده و محبت‌کننده همراه است. فلوبرت، بهترینِ شکافنده‌ها و توصیف کننده های احساسات پیچیده و بیان آن‌ها به ملموس‌ترین شکل ممکن است.

پ.ن : تابستان سال ۸۸ منِ ۱۲ ساله، هربار در مسیر پیاده ی برگشت از کلاس زبان جلد رنگارنگ و آبرنگیِ "تربیت احساسات" را می‌دیدم و در طول مسیر درباره ی داستان احتمالیِ کتاب رویاپردازی می‌کردم. ۱۳ سال بعد، بالاخره کتاب را خوانده‌م. و احتمالا تا ۱۴ سال بعد هم، فراموشش نکنم.

Birkaç ayrıksı örnek dışında, Flaubert’in romanları çoğunlukla kendi yaşantısından izler taşır. Özellikle ilk romanı “Bir Delinin Anıları” ile “Duygusal Eğitim”de bu çok belirgindir. Her iki romanda da ana konu genç bir adamın kendinden yaşça büyük ve evli bir kadına tutkuyla âşık olmasıdır. Genç adam kendisi, âşık olduğu evli, kendisinden yaşça büyük kadınların esin kaynağı ise Elisa Schlesinger’dir.
Gustave Flaubert, on beş yaşında yaz tatili için gittiği Trouville-sur-mer’de, tesadüfen tanıştığı, kendinden yaklaşık on yaş büyük olan Elisa Schlesinger’e âşık olur. Bu olayı otobiyografik unsurlar taşıyan ilk romanı “Bir Delinin Anıları”nda kullanmakla kalmaz, en önemli romanlarından bir kabul edilen “Duygusal Eğitim”in de kalbine yerleştirir. İlk romanında Elisa Schlesinger’in yerinde Maria vardır:

“Ey Maria! Maria, gençliğimin sevgili meleği, sen ki, taze duygularımla gördüğüm, sen ki, o kadar parfümle, tatlı hayallerle dolu, o kadar şefkatli bir aşkla sevdiğim, elveda!

Elveda! Başka tutkular gelecek, belki de unutacağım seni, ama her zaman kalbimin en derin yerinde kalacaksın, zira kalp öyle bir dünyadır ki, insanı alt üst eden, deşen ve yeniden işleyen her tutku, bunu önceki tutkuların kalıntılarının üstünde yapar. Elveda!”

Romanda böyle yazsa da Maria’yı yani Elisa’yı unutamaz Flaubert. Ona yeni bir kimlik ve isim bularak onu “Duygusal Eğitim”in Marie Arnoux’su yapar. Romanın başkişi, tıpkı Flaubert gibi Paris’te hukuk eğitimi gören, Frederic Moreau’dur.
Flaubert’in “Madam Bovary”den sonra en çok ses getiren romanı ”Duygusal Eğitim” yine aynı konuyu ele alıyor. Fonda tabii siyasal çalkantılar, devrimler, dört yıl süren cumhuriyetin ardından 1852’de III. Napolyon’un tahta geçmesiyle başlayan İkinci İmparatorluk dönemi var. Ancak Flaubert esas konusunu öne çıkarmak için bu fonu özellikle silik kullanmış.
Dönemin gereği ve Madam Arnoux’nun evli bir kadın olması sebebiyle ilişkinin başlangıcı oldukça uzun sürüyor romanda. Frederic Moreau tutkuyla sevdiği Madam Marie Arnoux’ya yakın olabilmek için Mösyö Arnoux ile arkadaş oluyor ve bu sayede evlerine girip çıkmaya başlıyor. Romanın ortalarında ilk kez evde yalnız kaldıkları an aşkına karşılık bulabileceğinin ilk işaretlerini alıyor:

“… bir gül kopardı, bahçesindeki tek gülü.
- Hatırlıyor musunuz, hani bir akşam arabada, bir gül demeti?
Madam Arnoux biraz kızardı, sesine bir eğleni havası verip bunu aklamak isteyerek:
- Oh! dedi, çok gençtim o zamanlar.
Frederic alçak bir sesle:
- Bunun başına da aynı şey mi gelecek? dedi.
Madam Arnoux, gülün sapını parmaklarının arasında iplik eğirmiş gibi döndürerek karşılık verdi:
- Hayır. Bunu saklayacağım!”

Ancak romanın başından da tahmin edileceği gibi bu sonu olmayan bir aşktır. Romanın sonunda bu kez Madam Arnoux vedalaşır:

“_ Allah’a ısmarladık, dostum, sevgili dostum! Bir daha göremem sizi! Son bir kadınlık çıkışımdı bu benim! Ruhum yanınızdan hiç ayrılmayacak! Tanrı sizi esirgesin! dedi.
Bir anne gibi Frederic’in alnından öptü.
Bir şeyler arar gibi bakındı, sonra bir makas istedi.
Tarağını başından çekti, bütün ak saçları omzuna döküldü.
Sert bir hareketle saçlarının kökünden uzun bir tutam kesti.
- Saklayın bunu! Allah’a ısmarladık! dedi.”


Romanın çevirisini Cemal Süreya yapmış. Bu muhteşem çeviriyi okurken bir kez daha klasiklerin mutlaka iyi çevirmenlerin elinden çıkmış halleriyle okunması gerektiğini düşündüm.

Alıntılar: Gustave Flaubert, Bir Delinin Anıları, Sel Yayıcılık, İstanbul, 2011, s.91.
Gustave Flaubert, Duygusal Eğitim, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010, s.217-218-477.

Savršenstvo od knjige.

Oh, I who adore Flaubert! how is it that I haven’t liked The Sentimental Education? We wish so much we loved everything that comes from the ones we love, do we?

The Sentimental Education is the journey of a young man — Frederic, the man of all weaknesses — and other men, who dreams of great love and life, but who deliberately spoils himself in sordid loves. Indeed, the woman he loves is married and their love is impossible. Without living like a monk, the young man, whom Flaubert describes as beautiful, and rather intelligent, could, even after going astray, even after making many errors, he could have done something good in his life but ... read the book!

Ok, maybe you won’t, so here’s what I thought of it:
First, the main character is a man, and right now, I’m a bit fed up with stories by men and on men. This said, him and his friends — men — were totally indifferent to me, because … well… why? Because even if the writing is perfect, the story excellent, the characters are who they are, but here’s what happens: the novel is cold; and this is because Flaubert absolutely didn’t want the reader to guess what he, the author, thought or felt about the characters he imagined. So the result is that me, reader, felt only indifference for the characters.

If you want to learn about the 1848 French Revolution, the troubled times up to the coup d'état of 1851, this novel is for you; historically, it’s very instructive, read it!
If you’re fed up with all those men doing war for what the call good reasons, men who are so naïve that they think that a Republic can make the world happy; men so rogues, wily, that they want to rule their country not for the happiness of its inhabitants, but for their own interest; men with so little conscience, that they tell their love to a woman and sleep with another one, out of interest; if you’re fed up with this ascertainment, don’t read it!
Finally, the characters I was most attached to, were the women; Flaubert, who’s always been curious about women’s secret lives, describes here four women totally different from each other, complex, just trying to deal with this men’s world and the role they’re told by them to play. So if you wish to read about 19th women characters, read it!
If you are not mentally strong enough to bear Flaubert's disillusionment about Men and pessimism, don’t read it!
If you’re an admirer of Flaubert’s culture, intelligence, kindness, read it!

فلوبر در یک نامه در 1852 به لوییز کوله می نویسد:

"دوست دارم کتابي بنويسم درباره هيچ، کتابي که بر هيچ چيز بيروني که خارج از خود باشد دلالت نکند، کتابي که بتواند به نيروي دروني سبکش، روي پاي خودش بايستد، درست بدان گونه که کره زمين بي هيچ تکيه گاهي خود را در فضا نگاه دارد... کتابی بی‌هیچ وابستگی به دنیای بیرون، کتابی که به یمن نیروی درونی سبکش، قائم به ذات باشد، همچنان که زمین خود را در خلاء فضا نگه می‌دارد و از هر پایه‌ای بی‌نیاز است، کتابی که کم‌وبیش هیچ موضوعی ندارد، یا دست‌کم موضوع آن نادیدنی است، البته اگر چنین چیزی ممکن باشد...هم از اين رو است که مي گوييم نه موضوع خوب وجود دارد و نه موضوع بد.» «ديگري» يا همان «تکيه گاه» مساله اخلاق است. «اخلاقي» زندگي کردن يعني زندگي مطابق معياري که «ديگري» تعيين مي کند. اين «ديگري» مي تواند ايده ها، اسطوره ها، باورها، جامعه يا حتي منافع معين يک طبقه و... باشد. علاوه بر آن در اخلاق «خوب» يا «بد» يا به عبارت دقيق تر خير و شر وجود دارد و نه برحسب آنچه فرد را خوش آيد يا خوش نيايد. ولي من مي خواهم کتابي بنويسم درباره هيچ که بدون هيچ گونه تکيه گاهي خود را در فضا نگاه دارد، يعني به خود و باورهاي خود و نيروي دروني اش(و نه ديگري) متکي باشد. بنابراين من پيشاپيش قصد نوشتن کتابي را کرده ام که مطابق تعريف گفته شده نمي تواند اخلاقي باشد زيرا به «خود» متکي است و هم از اين رو است که خود نيز بر اين مساله صحه مي گذارم که نه موضوع خوبي وجود دارد و نه موضوع بدي. کل ادبياتي که حاوي درس اخلاقي است، ذاتاً و اساساً کاذب است، از همان لحظه يي که اثبات مي کني، دروغ مي گويي. اول و آخر را خدا مي داند، انسان از وسط خبر دارد هنر مثل خدا بايد در بيکران معلق باشد، در خود کامل باشد، مستقل از خالقش باشد."
هر چند هنگام نوشتن این نامه،فلوبر سرگرم نگارش مادام بوواری بوده ، اما به نظر می‌رسد که در نهایت در "تربیت احساسات" است که تا اندازه به این خواسته‌ خود می رسد و یک رمان مینویسد که می توان گفت موضوع ندارد، یا البته درست تر است که بگویم یک رمان نوشته که موضوع آن نادیدنیست. در مادام بوواری آنچنان که یوسا در عیش مدام می نویسد موضوع کتاب بسیار روشناست. اما فلوبر در تربیت احساسات موفق می‌شود تا در نهایت یک موضوع را بهانه‌ چیزی بکند که در واقع می‌خواهد درباره‌ آن حرف بزند. در مادام بوواری، "اما بوواری" کاراکتر اصلی داستان است و تمام اتفاقها و حادثه ها و حتا تفسیرها ، ارتباط با او می‌شود و به او باز می گردد، اما در تربیت احساسات اینچنین نیست، چرا که "فردریک مورو" هراندازه هم که کاراکتر اصلی داستان باشد، به هیچ وجه آن جایگاه را ندارد که "اما " در مادام بوواری دارد. درواقع "فردریک مورو" بیشتر یک بهانه‌ است برای مشاهده‌ اتفاقها و جریانهایی که در حاشیه‌ زندگی فردریک در جریان هست در حالی که در مادام بوواری هر آنچه که اتفاق می‌افتد پیرامون کاراکتر اصلی هست و به او باز می‌گردد. بنابراین می توان گفت در تربیت احساسات هست که فلوبر موفق می‌شود برای اولین دفعه موضوع اصلی خود را به شیوه جدید روایت کند، آن را در میان کاراکتر فردریک مورو پنهان کند و در نهایت آنچنان که خود می گوید،یک رمان بنویسد که "قائم به ذات" باشد.
"تربیت احساساتی" یا آنچنان که "مهدی سحابی" آنرا "تربیت احساسات" به فارسی برگردان کرده ، داستان "تربیت سانتی‌مانتال" یا "تربیت احساساتی" نسل و جامعه‌ از فرانسه را نشان می‌دهد که خواسته‌ها و اهداف راستین خود را فراموش کرده و درگیر احساسات خود شده و چشمان خود را بر واقعیت کشور خود بسته است.
تربیت احساسات داستان زندگی "فردریک مورو" یک جوان احساساتی ‌هست که به طور اتفاق با خانواده‌ آقای "ژاک آرنو" آشنا می‌شود و دلباخته خانم آرنو می شود. "فردریک" که در ابتدای رمان یک جوان بامصمم، با اراده و با آرزوهای بزرگ تصویر شده است، کم‌کم از خواسته‌های خود دست می‌کشد و درگیر ماجراها و احساست که با خانم آرنو دارد، تمام آن‌ها را فراموش می‌کند. در نهایت،‌ فردریک که پیش از این به تحصیلات دانشگاهی‌ خود در رشته‌ حقوق و همچنین نویسندگی علاقه‌ی زیادی داشته است و حتا همیشه می‌خواسته وزیر بشود، به هیچ‌کدام از آرزوها و خواسته‌های گذشته‌ خود نمی‌رسد و زندگی‌ او تمام در راه احساسات می رود. در همان حال، یعنی در همان‌ سال‌هایی که فردریک درگیر احساسات با ا خانم آرنو است، فرانسه تحولات و تغییرات سیاسی و اجتماعی مهمی را پشت سر می‌گذارد اما فردریک که به‌ دلیل درگیری احساسی‌ خود از تمام این جریانها به‌دور است، تنها مشاهده کننده آن‌ها هست و هیچ دخالت در سونوشت سیاسی و اجتماعی کشور خود ندارد. فرانسه در سال‌هایی که بخش بیشتری از تربیت احساسات در آن سال‌ها روایت می‌شود، در گیر جنبش‌ها و شورش‌های انقلابی هست. انقلاب ۱۸۴۸ فرانسه در همین موقع اتفاق می شود و در این میان شورش‌های زیاد در پاریس در جریان است و در نهایت پادشاهی لویی فیلیپ پایان می‌شود و "جمهوری دوم" فرانسه برقرار می‌شود.

"امیل زولا" در باره این رمان گفته است :" تمامی آثار قبل و بعد از این رمان دربرابر واقعیت گرایی آن ، بیش از یک اپرای تراژیک نیست !"

An exhausting thrill-ride through the zany world of womanising socialite Frédéric, or—for the first 300 pages, at least—wannabe womanising socialite Frédéric. Because Frédéric can’t make it happen with his mate Arnoux’s missus, nor his mate Arnoux’s mistress, this frustration is the bane of his existence as he falls in and out of money, society and love. Against the backdrop of the 1848 Paris uprising this novel heaves with ornate descriptive grandeur, political commentary and violence, a frenetic comic energy, and more love triangles than the HMS Hefner in Bermuda. A classic that delights, frustrates, amuses and teases in equal measure—what more could you ask for? Sex? Well, there’s no sex. You have sex on the brain, you do. Take a cold shower.

I have been educated.

Bu realistlerin eserlerindeki dürüstlükleri yok mu, cidden beni benden alıyor bu dürüstlük, şu yalan Dünya'da.

Gustave Flaubert neye deyinmiyorki bu yarı otobiyografik kitapta, politikadan aşka okadar detaylı bir kitap ki bu, beni cidden derinden etkiledi. Duygusal ama aşk konusunda yazarın büyük ihtimalle kitabı 25 yıl boyunca yazması esnasında kendinin de fark edip dürüstçe belirttiği üzere soğuk bir gerçekle bitiyor. Çokta şok olmadım ama, nede olsa duygu yönünden biraz kıtımdır... Hep bildiğim bir şeyin farkına varmak gibi oldu. Bir nokta var ki, Flaubert ile hayallerimizin kızı uyuşmuyor (heh) o esmer seviyor, ben ise kızıl saçlılara taparım, kitaptaki kızıl saçlı kızı reddedip, birde kılığı kıyafetini tarif ederek rezil edince, beni derinden yaraladı. Hayallerimin kızını düşürdüğü duruma bak... cık cık cık. Kitapta anladığım kadar, kaçırdığım bir şeyler de olabilir tabi, her realist roman gibi psikolojik olarak çok derin bir kitap bu ve ben psikolojiyi çok iyi bilmiyorum, keza tarihte aynı şekilde. Fransız İhtilali zamanlarında geçen bir kitap bu ve ihtilali anlatıyor, özellikle de tarihi tutarlılık açısından çok başarılı bir şekilde anlatıyormuş, bunu ön sözde görmesem anlamam mümkün değil. Psikolojik kısmına geri dönersek, Freud'un Karamazov Kardeşler'in ön sözünde Dostoyevski'nin psikolojisini masaya yatırması ile orada öğrendiğim bastırılmış gay kavramına bu kitapta tanık oldum. Orada Freud Dostoyevki için bastırılmış bir gaydir diyordu... Burada Duygusal Eğitim'de ise bastırılmış gay olan karakter bronz venüsümüzün sahibinin ta kendisi, yani kocası, Frederic ile aynı odada yalnız kalıpta yatağa oturduklarında, adeta kendini Frederic'e sunuyor... Bunun nedeni ise Frederic'in, karısını metresi olarak aldığını düşünmesi. Freud'un dediğine göre, bastırılmış gayler karılarını cinsel rakiplerine altın tepside sunarlar ve onlara çok iyi, arkadaşça davranırlar, ardında da ilk fırsatta kendilerini sunarlar, yani bak karımla yatıyorsun ve sana dostluğumu sundum, gönlünü hoş tutum, karşılığında benimle de yatmanı istiyorum, bedel olarak şeklinde. Bunun farkına kendim vardım, ne ön sözde ne son sözde var, gururluyum. (heh) Artık sırtım yere gelemez, Freud beni iyi yetiştirdi... (heh) Daha başka psikolojik vakalarda olabilir kitapta, benim henüz bilmediğim. Pelerin karakteri bariz gay ve berbat bir ressam (heh) Flaubert onu ve aktörleri hiç sevmiyor sanırım... Kitap kominizim ve Kapitalizm gibi iki önemli konuyu ele alıyor ve iki tarafı da tutmuyor, ikisini de kötülüyor. Özellikle Kapitalizm ve Kapitalist konusunda gözümü açtı bu kitap diyebilirim. Bu saatten sonra biri bana kapitalist dese, küfür olarak anlarım yani... O derece. Ha yazar ne peki, yazar bir sanatçı ve insanların kurduğu bu iki yanlış, berbat sistemi tüm çıplaklığı ile sergiliyor. Bu arada, belli bir ücret karşılığında sizi kitabına koyup, çok mert bir insan olarak sizden bahsetme olasılığı da var tabi. Doğruya doğru. (heh) dürüstlük, objektif olarak kendini ve başkalarını eleştiri, herkese ayna tutmak realistlerin işi. Şu Dünya'da hiç mi dürüst adam kalmadı diye içiniz sıkılıyorsa, açın bir realist roman okuyun. Realistler sanatlarını icra ederlerken, dürüsttürler.

Yalnız, bu kitaptan sonra Flaubert biraz gözümün önünde ucuz aşk romanlarını zaman zaman okumayı seven biri olarak canlandı açıkçası... Şu romantik kızların okuduğu türden özellikle erkeklere hiç hitap etmeyen aşk romanlarından bahsediyorum... (heh) Onları yalayıp yuttuğunu görür gibiyim. (heh) Nasıl zat-ı aliniz süper kahraman çizgiromanları okumayı seviyorsa, onunda öyle bir huyu var. Kendimi Flaubert ile kıyasladım, egom yüksektir. Yaparım böyle şeyler... (heh)

Bu kitabı yaşamak isteyen herkes okumalı, yazarının da dediği gibi. Çünkü yaşamak, düşünmektir.

The Sentimental Education
Gustave Flaubert (1821 – 1880)

We are in Paris, from 1840 to 1868.
During Flaubert's lifetime and particularly realistic.

This novel of ambitious and extensive proportions follows a young man’s education in life. He learns about illusions of lasting true love, rare reliable friendship, the vain value of wealth and fortune, and the cruelty and horror of revolution and civil war.

The author, from personal experience, develops the extremely complex and agitated political situation of the time.

The quality of Flaubert’s style is one of the very best in French literature of the nineteenth century.

Rich, detailed to the extreme, colourful, realistically convincing and elegant.

The footnotes give the reader the most interesting information on the ‘making of this novel. Using Flaubert's own extensive preparatory notes, as well as other historical information on social life, politics, travel, trade, manufacturing, and general sightseeing in Paris and its suburbs. Including many restaurants, cafés, cabarets, race courses, and theatres, in fashion at the time.

It is not a novel of great intrigues and speedy action.

The young hero Frederic, is rather a loser, as everything he hesitantly undertakes, lacks energy and decision, and ends with failure and deception. Hardly a person I could develop sympathy for.

However, it is a vibrant and colourful portrait of Parisian society, active as ever with its deeply rooted, obsessive occupation, yet another revolution, and violent repression, in the early nineteenth century.

Debería crear una estantería de “novelas incalificables”, en donde podría agregar todos esos libros que me resultaron arduos y que, al mismo tiempo, tienen una construcción y un trasfondo tan fenomenal que sería una completa desalmada si les pusiera una sola estrella. Noté que me sucedió con varias novelas francesas del mismo siglo. La educación sentimental me hizo sufrir, porque sus altibajos son incontables, los personajes son detestables y en ciertos momentos no hay nada por lo cual interesarse.
El argumento es sencillísimo y hasta les puede sonar parecido al de otras novelas. Moreau es el típico personaje provinciano que va a la ciudad para triunfar, algo que en esa época podría traducirse como “mantener varias amantes, rodearse de amigos más inteligentes y más poderosos que uno y conseguir un puesto de trabajo gracias a todos ellos”. La sociedad (preferiría utilizar la idea de Balzac en Papá Goriot porque me parece más exacta: el lodazal) está repleta de ellos. Y Moreau cumple con todas las condiciones, porque es un muchacho indeciso, se limita a pensar por imitación y vive arrastrado por las circunstancias. Esto no es un dato menor: la presencia del contexto histórico en esta novela es muy fuerte. Francia va camino a la Revolución de 1848 y la agitación política golpea a todos los personajes, a los cuales Flaubert les dio una posición tambaleante.
Todo lo que amé de La educación sentimental está situado en la tercera y última parte. No quiero contar demasiado, por supuesto, así que me limito a decir que Flaubert se lució. Tampoco quiero aburrir elogiando el narrador, pero podría definirlo a mi manera: explosivo, detallista y poco explicativo cuando quiere. Lo realmente genial está en cómo surgen las voces de los personajes sin abandonar la tercera persona (¡y ya en esa época!).
Mientras lo leía, llegué a preguntarme muchas veces cuál era el motivo principal de mi hastío, además de los que mencioné anteriormente. Creo que ya estaba cansada de los advenedizos al estilo Rastignac o Bel Ami, de la focalización en frivolidades, de las reuniones y fiestas en donde no ocurre nada, de la misoginia gratuita y los conflictos amorosos forzados. La historia de Moreau no es ni tan simpática ni tan intrigante como para terminar el libro en dos días. Si tuviera que recomendarlo, lo haría sólo por esos recursos técnicos que a mí tanto me gustan y por la genialidad de Flaubert para convertir argumentos soporíferos (aunque muy reales, por cierto) en una obra literaria respetable. Y subrayo, como siempre, que son apreciaciones e interpretaciones personales.

هر قدر بیشتر شالوده ی ادم ها را امتحان می کنم، بیشتر متوجه می شوم که از بس می خواهند آزاد باشند خود را بنده می کنند و در نتیجه کوشش های بیهوده ای که برای تامین آزادی به خرج می دهند، آن میزان آزادی را هم که به دست آورده اند ضعیف می کنند
برای اینکه بتوانند در مقابل سیل حوادث مقاومت کنند، برای خود هزاران قید درست می کنند. آن وقت به محض اینکه می خواهند یک قدم بردارند نمی توانند و تعجب هم می کنند که چطور با این همه علاقه، باز نمی توانند


متن بالا دو بند مهم از «امیل» روسو بود. کتابی درباره تعلیم و تربیت که 100 سال پیش از «تربیت احساسات» (تربیت احساساتی) فلوبر چاپ شده و از نظر من قطعا تاثیر زیادی بر این رمان داشته است
از نظر روسو، طبیعت بزرگترین مربی کودک و تمدن بزرگترین دشمن این تربیت است. روسو کودک مورد علاقه خود (امیل) را درمعرض دو نوع عقلانیت میداند: تربیت عقلانی و تربیت به دست عقل. دومی درواقع تربیتی است که عقل محاسبه گر یا عقل ابزاری را بر فرد مسلط میکند، به نحوی که برای رسیدن به اهدافش، عقل را وسیله قرار میدهد، درحالیکه اولی نه تنها تشخیص خوب و بد، بلکه خواست خوب و طرد بد را نیز در بر میگیرد

فردریک، ضدقهرمان اصلی فلوبر، یک ضدامیل است. کسی که از شهرستان به پاریس می رود. در ابتدا مملو از دوستی و وفاداری است. دچار عشق در یک نگاه میشود اما به تدریج آنچنان تمدن پاریس او را اغوا میکند که دوستیِ شهری، عشق شهری و آداب دانی شهری از او شخصیتی دوپاره می سازد. هرچه جلوتر می رویم این دوپاگی نه تنها ترمیم نمیشود، بلکه به چندپارگی تبدیل میشود. فردریک هم نجیب و باوجدان است و هم مراودات و رذالت های شهری را «جالب و بامزه» می یابد

این طرح کلی داستان البته چندان با ریزه کاری های هنرمندانه همراه نیست. با اینکه تربیت احساسات 13 سال پس از «مادام بوواری» نوشته شده اما هنوز به سبک رمانهای کلاسیک فرانسه با شرح پر آب و تاب جزئیات مناظر و طراحی صحنه همراه است ولی به راحتی از جزئیات شخصیتها در بزنگاه های خاص اغماض میکند. البته پایان بندی داستان طراز فلوبر را نشان میدهد. اگر پایان بندی به نحو دیگری بود شاید امتیاز کتاب از این کمتر بود (البته منظورم از پایان بندی کلیشه عاقبت همه شخصیتها نیست که این کتاب هم پی گرفته؛ منظورم عاقبت قهرمان و اطرافیان درجه یک اوست) ر

بک نکته درباره مترجم: بنظر من هر رمان فرانسوی با ترجمه مهدی سحابی، هر رمان روس با ترجمه سروش حبیبی و هر رمان انگلیسی با ترجمه مهدی غبرایی ارزش خواندن دارد